Irritable bowel syndrome (IBS)
یو عام روغتیایي حالت دی کوم چې د هاضمې په سیستم اغیز کوي. علایم یې د ګېډې نیول کېدنه، په ګاز یا مایع د ګېډې پړسېدنه، نس ناستی یا اسهال او کله نا کله قبضیت دی. له وخت سره خپله ښه کیږي او بېرته خپله پیل کیږي، هر ځل بېرته پیل یې ممکن څو ورځې، څو اوونۍ یا هم څو میاشتې دوام وکړي. معمولا د تل لپاره پاتې کېدونکې ستونزه ده او ځینو خلکو ته له دې حالت سره ژوند کول ډېر ستونزمن کیږي او د ژوند په هر اړخ یې اغیز لري. تر اوسه هېڅ درملنه نلري خو ځینې درمل او خواړه یې د علایمو په کنټرول کې مرسته کوي. تر اوسه یې لامل نه دی مالوم خو د هاضمې په کانال کې د خوړو له ورو یا تېز تګ سره تړاو ورکړل شوی او په دې چارې سره د هاضمې سیستم کې بې کچې حساس عصاب د خوړو په تېز یا ورو تګ سټرس کیږي. بل لامل یې ممکن د دې حالت له کورنۍ مخینې سره تړاو ولري.
علایم
– د ګېډې نیول کېدنه – کله چې یو کس خواړه وخوري د ګېډې نیول کېدنه نوره هم زیاتیږي خو د غایطه موادو له دفع کولو وروسته بېرته ښه کیږي
– په مایع یا ګاز پړسېدنه – ګېډه مو ممکن پړسېدلې، او نا ارامه وي
– نس ناستی یا اسهال – تاسې ممکن نا څاپه د غایطه موادو دفع کولو ته اړتیا پیدا کړی او غایطه مواد مو مایع ته ورته بهیدونکي له زیات ګاز سره مل وي
– د غایطه موادو په دفع کې ستونزه – ممکن تاسې داسې احساس وکړئ چې خپل غایطه مواد په بشپړ توګه نشی دفع کولی
ځینې ورځې مو ممکن علایم ښه وي خو له ځینو خوړو او څښاک سره ممکن نا څاپه پیل شي.
ځینې نور علایم هم له ځان سره لرلای شي لکه :
– بې کچې ګاز ویستل
– په غایطه موادو کې بلغم
– ستړیا او کمه انرژي
– ځان ناروغ احساس کول، زړه بدوالی
– ملا کې درد
– ډېر ځلې خالي ادرار او داسې احساس لکه چې خپله مثانه په بشپړ توګه نشی خالي کولی
که چېرې له دې حالت سره مو ناڅاپه خپل وزن له لاسه ورکړ، په غایطه موادو کې مو وینه پیدا شوه، په ګېډه کې مو کلکه غوټه ورسره پیدا شوه، ساه لنډي مو پیدا کړه، د زړه ضربان مو ځواکمن شو او پوستکی مو ورسره زېړ شو نو د روغتون ایمرجنسي ته رجوع وکړئ یا هم فوري له ډاکټر سره وګورئ ځکه چې دا علایم د جدي ناروغیو وي.
ډاکټر مو ممکن
– لمړی د علایمو پوښتنه وکړي
– د دې پوښتنه وکړي چې علایم ښه کیږي او بېرته پیل کیږي
– څومره ځلې په څومره وخت کې تکراریږي
– له کومو ځانګړو خوړو وروسته علایم پیل کیږي
– له څومره وخته تاسې کې دا ستونزه شته
ازموینه
تر اوسه پورې کومه ځانګړې ازموینه نلري خو ځینې ازموینې د دې لپاره کیږي تر څو ډاکټر په دې پوه شي چې علایم خو به د کومې بلې ناروغۍ نه وي. د دې لپاره ممکن ډاکټر د (coeliac disease) په څېر ناروغیو لپاره د وینې د ازموینې سپارښتنه وکړي، د غایطه موادو ازموینه وکړي تر څو ډاکټر په دې پوه شي چې (inflammatory bowel disease IBD) حالت خو به نه وي.
کوم خلک چې دا حالت لري د علایمو ښه کېدنه یې په یو ډول درملو یا هم یو ډول خوړو نه کیږي بلکې ډېر داسې خواړه او درمل شته چې د علایمو په کمولو او ښه کولو کې یې مرسته کولای شي.
د علایمو نه تجربه کولو لپاره لاندې سپارښتنو ته کتنه وکړئ
– په کور کې خواړه پاخه کړئ، په خوړو کې مو د ساتل شوو اجزاو په ځای تازه اجزا وکاروئ
– کوم خواړه چې تاسې کې دا حالت رامنځته کوي نوملړ یې جوړ کړئ او له خوړلو یې ډډه وکړئ
– که چېرې دا حالت پیدا کړئ نو داسې طریقه هم پیدا کړئ چې نا ارامي مو په ارام بدلوي
– کافي سپورت وکړئ
– د پروبیوټیک (probiotics) په نامه مصنوعي مرخیړي (خمیره) او باکتریا تر یوې میاشتې وکاروئ او له کارولو وروسته یې پایله وګورئ
– خواړه مو په وخت خورئ او د ورځې په درې وخته خواړو کې یو وخت هم مه قضا کوئ
– ډېر تېز خوراک مه کوئ
– ډېر شحم لرونکي، مساله لرونکي او یا ساتل شوي خواړه مه کاروئ
– په ورځ کې تر ۲۰۰ ګرامه زیاته تازه میوه مه خورئ
– له درې پیالو زیات تور چای او کافي مه څکئ
– ډېر زیات کوکا، انرژي او ورته څښاک مه کاروئ
د ګېډې د پړسوب او درد د مخنیوي لپاره :
– د ورځې کمه اندازه اوربشې یا هم په شیدو کې لنده کړې نهار غله وخورئ
– که چېرې امکان لري د ورځې یوه کاشوغه د کتان زړي (linseed) وخورئ
– د هغو خوړو له خوړلو ډډه وکړئ چې په سختۍ هضم کیږي لکه کرم، بروکولي د بروکسل کرم، وچه میوه، پیاز، لوبیا، …
– د هغو خوړو له خوړلو ډډه وکړئ چې د سوربیتول (sorbitol) په نامه خوږونکې ماده پکې د خوږولو لپاره کارېدلې وي
– له فارمسي څخه باسکوپان ګولۍ او د ترخه یا سارایي ویلني تیل واخلي تریخ ویلنی د ویلني یا نعنا یو ډول دی
د نس ناستي یا اسهال د کمولو لپاره
– د زیات فایبر لرونکو خوړو له خوړلو ډډه وکړئ لکه د تورو غنمو ډوډۍ، نسواري وریجې او زړي
– له تور چای او شیرچای یا د شیدو له چای څکلو ډډه وکړئ
– ډېرې اوبه وڅکئ
– کچالو، نهار غله، ګازرې خوړل زیات کړئ
که چېرې قبضیت یا هم د غایطه موادو دفع کولو کې ستونزه پیدا کړئ نو (Fybogel or Celevac) درمل وکاروئ
که چېرې د خوړو بې کچې زیات ډولونه تاسې کې دا حالت پیدا کوي او یا هم له درملو او له رژیم وروسته بیا هم ښه نشوی نو له ډاکټر او د خوړو د رژیم له متخصص سره ووینئ
د خوړو متخصص مو ممکن له هغو خوړو پرهیز کړي چې په اسانۍ نه هضم کیږي لکه ځینې سبزي او میوې، د ځینو کورنیو ژو شیدې، له غنمو او نورو غلو جوړ تولید.
Comments
So empty here ... leave a comment!