Atomic number – اټومي شمېره

اټومي شمېر یا د پروټون شمېر سمبول یې (Z) ده، د کیمیاوي عنصر د هر اټوم په هسته کې د پروټون شمېر ده. د اټومي شمېرې په ذریعه یو عنصر په ګوته کیږي. د هستې د چارج له شمېر سره برابر وي. په بې چارجه اټوم کې هم اټومي شمېر د الیکټرون له شمېر سره برابر وي.
 
د اټومي شمېر (atomic number Z) او د نیوټرون شمېر (number of neutrons N) مجموعه د اټوم د حجم شمېره (mass number A) ښي. د کومو اټومونو چې اټومي شمېر او د نیوټرون شمېر سره برابر وي خو د اټومي حجم شمېر یې توپیر ولري د ایزوټوپ (isotopes) په نامه یادیږي. له څلورو درې برخې په طبیعي توګه پیدا کېدونکي عناصر د ایزوټوپونو ګډوله وي. د سمبول (Z) توری یې د جرمني ژبې له (Zahl) کلیمې اخیستل شوی مانا یې شمېره ده کوم چې پخوا په دوراني جدول کې د عنصر شمېریز ځای ښوده خو وروسته دا کلیمه په (AtomeZahl) بدله شوه او مانا یې اټومي شمېره ده.
 
د بېلګې په توګه هر اټوم چې اټومي شمېره یې ۸ وي (هسته یې ۸ پروټون لري) د اکسیجن اټوم ده او هر اټوم چې اټومي شمېره یې له ۸ سره توپیر لري د کوم بل عنصر اټوم ده. په دوراني جدول کې عناصر د اټومي شمېرې پر بنسټ ترتیب شوي. که چېرې اټوم خنثی وي نو د الیکټرون شمېره یې د پروټون له شمېر سره برابره وي. د هایډروجن ټول اټومونه یو الیکټرون لري او له هستې یې بهر ځای نیولی وي. هېلیم دوه پروټونونه لري او دوه الیکټرونونه لري.
راډیو اکټیف د یوه اټوم ځانګړنه ده او دا اټومونه بې ثباته هسته لري او د با ثباته کېدو لپاره ممکن فرعي اټومي (له اټوم وړې او یا د اټوم په داخل کې) ذرې ازادې کړي – په دې بهیر کې انرژي – وړانګې بهر خپروي. زیات وخت عناصر په راډیو اکټیف او غېرې راډیو اکټیف ورژن یا شکلونو کې وي خپلمنځ کې یې توپیر د نیوټرون په شمېر کې وي. د عناصرو دې مختلفو شکلونو ته ایزوټوپونه ویل کیږي. همداسې د راډیواکټیف کمه اندازه ایزوټوپونه په طبیعت کې هم پیدا کیږي د بېلګې په توګه په اټموسفیر کې راډیو اکټیف (carbon-14) کاربن، همداسې پالیونتولوجیسټان هم په فوسیل کې د همدې کاربن له مخې د ژو او بوټو زوړوالی پیدا کوي.
 
د هر عنصر اټومونه د پروټونونو ځانګړی شمېر لري. همدا د پروټون شمېر مونږ ته ښي چې کوم اټوم ته کتنه کوو د بېلګې په توګه هر شپږ پروټونونه لرونکی اټوم کاربن اټوم ده. په یوه اټوم کې د پروټونونو شمېر ته اټومي شمېره وایي. د یوه عنصر د اټومونو د نیوټرون شمېرې توپیر لرلای شي که چېرې اټومونه سره ورته خو یوازې د نیوټرون شمېر یې توپیر ولري نو ایزوټوپ ګڼل کیږي. پروټون + نیوټرون ته (mass number) وایي او په اې (A) توري ښودل کیږي. که چېرې په دې پوهیدل غواړی چې یو اټوم کې څومره نیوټرونونه موجود دي نو اټومي شمېره یا د پروټون شمېره یې له (mass number) څخه تفریق کړئ.
 

Atomic number depiction
An explanation of the superscripts and subscripts seen in atomic number notation. Image by Materialscientist

Bohr atom model

 

Comments

So empty here ... leave a comment!

ځواب دلته پرېږدئ

ستاسو برېښناليک به نه خپريږي. غوښتى ځایونه په نښه شوي *

Sidebar



Share
Hide Buttons