Author: Zakria Rahimi

یوه ځانګړې موده وه په کومه کې چې !کورا خلکو برید کوه او بوور یا بویر چارواکو یې پر ضد نظامي اقدام کوه. د ۱۹ پېړۍ په نیمایي کې، د کېپ کالونۍ، د جګړې پولې پراخې شوې او پایله کې یې د سیمې خلک اړ شو چې کډوالي پیل کړي. په دې کډوالو کې خوی سن، خوی او د باسټر (د افریقایانو او اروپایانو اولادونه) شامل وو. د مستعمرې د چارواکو له لوري په دې ډله کې تر ټولو لوی غله !کورا خلک ګنل کیدل او هغه ټولنې به یې لوټ کولې کومې چې د نارنج سیند ( ګاریپ سیند) په اوږدو کې اوسېدلې. د اتلمسې پېړۍ په منځ کې، د غلاو کچه زیاته شوه او پای کې د مستعمرې چارواکي اړ شول چې په ضد یې اقدام وکړي او بلاخره په ۱۸۷۹ کې یې د غلا پېښې په بشپړ توګه ختمې کړې خو دا چې له ګاریپ سیند (نارنج سیند) سره !کورا خلکو صمیمي اړیکه لرله نو وتوانیدل چې د سیند په اوږدو کې مېشتو استعمارګرو ته ځان په لوی ګواښ بدل کړي. اوسنۍ مطالعې ښي چې !کورا خلک ډې...

په هندي کې یې نوم (केन्काथा) لیکل کیږي. په کېنواریا نوم هم پېژندل کیږي. د هند په اترپردېش ایالت کې، په بوندېلخاند ولایت کې یې نسل اخیستل شوی. په یاد ولایت کې د کېن په نوم یو سیند دی د کوم په اوږدو کې چې خلک اوسي د یادو غوییزو نسل یې فارمونو کې اخیستی وو. کوچنۍ خو څوربه تنه لري. د وړۍ رنګ یې تر ډېره تور او خړو رنګونو کې وي خو ډېر کم وخت سپین رنګ کې هم امکان لرلای شي. د نسل اخیستنې موخه یې د کار لپاره ساتنه ده، له خرابې هوا سره مقاومت لرونکي دي، په کمو خوړو پایدونکي دي....

په هند کې دوه رګه شوی نسل دی. په نسل اخیستنه کې یې د برطانوي هند پوځ، د هند د کرنیزو څېړنو شورا او د غوییزو په اړه د څېړنو مرکزي انسټي ټیوټ ونده اخیستې. نسل یې له سیمه ایز ساهیوال او هولسټاین فریژن اخیستل شوی تر څو یې د شیدو کچه زیاته کړي او د هند له مختلف ډوله اقلیم سره یې تطابق کې کړي. په ۲۰۱۸ کې هندي پوځ ۱۵ فارمونه بند کړل او ۱۶۰۰۰ فریزوال غواګانې یې وپلورلې.

د هند په شمال کې، د هاریانا غونډیو په لمن کې د غوییزو اخیستل شوی نسل دی. ساتنه او نسل اخیستنه یې تر ډېره د سیمې ګجران کوي خو تر پنجاب، پرادېش اوتاراخاند تر چاندیګار پورې سیمو کې شته دي. د نسل اخیستنه یې د غوښې او شیدو لپاره کیږي. د کرنې د کار لپاره یې هغه خلک ساتي کوم چې غونډیو کې اوسي. په سیمه کې ورته مورني نوم هم اخلي. له لنګېدو ته تر وچېدو پورې موده کې تر ۱۰۱۴ کیلو ګرامه پورې شیدې کوي. د شیدو کچه یې له ساتنې سره هم تړاو لري که چېرې غوا ښه وساتل شي نو تر ۲۰۹۲ کیلو ګرامه پورې هم شیدې کولای شي. په شیدو یې کې د پروتینو کچه له ۵.۲۵% نیولې تر ۷.۸۹% پورې امکان لري. د مخکینیو پښو په وږو کې د غویي قد تر ۱۳۱ سانتي متره او د غوا تر ۱۲۰ سانتي متره پورې لوړیږي. وزن یې تر ۳۰۰ کیلو ګرامه پورې وي. د بدن رنګ یې له سور رنګه نسواري تر خړ او سپین پورې وي. د ښکرونو شکل یې لور ته ورته وي، پورته او داخل...

لاندې نوملړ کې د غوییزو په اړه هند کې ګمان کیږي چې په بشپړ توګه یا یې یوه برخه د هند ده. ځینې یې پېچلې او مبهمه مخینه لري. په سیمه کې ورته دیسي نسل یا دیسي غوییز نوم اخلي. سیمه ایز نوم نور نومونه د نسل اخیستنې سیمه انځور الامبادي غوییز تمیل نادو امریت محل غوییز کارناټاکا باکور غوییز بیهار بادري غوییز اوتاراخاند بارګور غوییز تمیل نادو بېلاهي غوییز هاریانا، چاندیګارا بینګالي غوییز بېنجار پوري غوییز اوریسا د سند نسواري غوییز الله اباد کوټوچي غوییز کاچي د ګجرات شمال ختیځ ډنګي غوییز ماهاراشترا ډیوني غوییز ماهاراشترا، کارناټاکا ډیواراکوټا تمیل نادو ډیفني عثمان اباد، ماهاراشترا فریزوال غوییز ګنګاتیري شاهابادي اوتر پردېش، بیهار ...

د هند په اوتاراخاند سیمه کې د غوییزو نسل دی. نسل اخیستنه او ساتنه یې په غرنۍ سیمه کې کیږي او له همدې امله په سیمه کې خلک ورته پاهادي نوم اخلي. نوم یې سیمه کې د بادرینات مندر له نوم څخه اخیستل شوی. په ۲۰۲۲ کال کې یې د نسل شمېر په سیمه کې ۷۰۰۰۰۰ غوییزو ته رسېده، له یاد شمېر څخه تقریبا ۴۷۹۰۰۰ غواګانې وې. د نسل اخیستنې موخه یې شیدې او کرنه کې د کار لپاره ده. د غواګانو شیدو کې اې ۱ او اې ۲ پروتین موجود وي، اې ۲ یې تر اې ۱ روغتیا ته ګټور دی کوم چې د بادري غوییزو په شیدو کې هم موجود دی. د بدن کچه یې وړه وي، د وړۍ رنګ یې له سپین، تور، سور، نسواري تر خړ پورې امکان لري. ښکرونه یې پورته او داخل لور ته منحني شوي وي....

!اوراکوباب، کورانا، اورا، ګریکوا (ǃOrakobab, Korana, ǃOra, or Griqua) نومونه هم ورته اخیستل کیږي. د مړه کېدو حال کې، د سوېلې افریقا ژبه ده. د خوی مانا ژبی د ویونکو د شمېر په اړه کره مالومات نشته خو دا مالومات شته چې نږدې وخت کې له ورکېدو سره مخ دي. نومونه د خوی مانا "کس" ده او د مانا مانا "ژبه" ده. بل عام نو یې کورانا دی خو په !اوراکوباب، اورا، ګریکوا او په (Xri, Xiri, Xirikwa) نومونو هم یادیږي پام مو وي چې تلفظ د لیکل شو تورو په څېر نه کیږي. په نومونو کې یې کورانا د !اورا نوم منعکس کوي، د همدې قوم خلکو خپل ځان په !اورا نوم نومولی. د !ګورا تلفظ یې ګلورا کیږي !اورا خلکو ته رجوع کوي. ځینې وخت !اورا ته د کېپ خوی نوم اخیستل کیږي خو د کېپ خوی وروسته د توهین یا رټلو لپاره کارول شوی. د نورو ژبو ځینې نومونه لکه د سوېل خوی خوی د ټولو لهجو لپاره کاریږي د کوم لپاره چې ممکن سیمه ایز خلک د کورانا او...

املا یې (Ekoka ǃXuun, Ekoka-ǃXû, ǃKung-Ekoka) هم لیکل کیږي. د !کونګ ژبو د لهجو د خوشې یوه ژبه ده. د نمیبیا او انګولا د پولو ترمنځ، د اوکاوانګو سیند په لوېدیځ اړخ کې او د انګولا له کورنۍ جګړې وروسته په سوېلې افریقا کې پرې خبرې کیږي. په ۲۰۱۳ کې تقریبا ۱۶۵۰۰ کسانو په اېکوا !کونګ لهجې خبرې کولې. اېکوا !کونګ ژبه په ۲۰۱۰ کې (Heine & Honken) د !کونګ ژبو په شمال لوېدیځه څانګه کې ځای کړې وه. په دې ډلبندي کې اېکوکا له لویدیځې لهجې سره مساوي ده. ډلبندي کې لاندې درې ډولونه ښودل شوي : ǃKung لمړۍ څانګه – Northern ǃXun – Western ǃXun دوېمه څانګه – Central ǃXun درېمه څانګه – Southeastern ǃXun اېکوا !کونګ داسې غږونه لري د کوم چې له (Juǀʼhoansi) ژبې سره توپیر نه کیږي. Pulmonic consonants Clicks Bilabial Alveolar Post- alveolar Palatal Velar Glottal Dental Click Alve...

د هند د کېرالا سیمې د زېبو غوییزو نسل دی. د نسل نوم یې د سیمې له کاساراګوډ ولسوالۍ اخیستل شوی. د مخکینیو پښو په وږو کې یې قد تر ۱۰۰ سانتي متره پورې لوړیږي. د غواګانو په شیدو کې یې شحم او منرالونه زیات وي او د شیدو کچه یې هم زیاته وي. ډېری وخت بهر ازاد پرېښودل کیږي، له څرېدو پس له شپونکي پرته خپل کور پیدا کولای شي. هند ټول څلور د لنډیو غوییزو نسلونه لري نور درې یې مالناد جیدا، پونګانور او ویچور غوییز دي.

په هندي ژبه کې یې نوم (कंकरेज) لیکل کیږي. د زیبوین غوییزو نسل دی. نسل یې په ګجرات کې اخیستل شوی. د اوسني پاکستان په سند کې یې هم نسل شته دی. د کار او شیدو لپاره ساتل کیږي. له ۱۸۷۰ کال څخه یې نسل برازیل ته صادر شوی او د ګوزېرا نسل اخیستنې لپاره په برازیل کې کارول شوی.

په روسي ژبه کې یې نوم (Калмыцкая) لیکل کیږي. د پخواني شوروي اتحاد د وخت نسل دی اوسمهال په روسې، قزاقستان او تاجکستان کې پیدا کیږي. ګمان کیږي چې نسل یې د چین له دزوګاریا سرچینه اخیستې وي او د چین له یادې سیمې د کلمایک په نامه کډوالو په ۱۷ پېړۍ کې روسې ته انتقال کړی وي. تنه کې واړه دي. غویی یې تر ۷۲۰ او غوا تر ۴۳۰ کیلو ګرامه پورې رسیږي. د بدن رنګ یې له خیره تر روښانه پورې سور رنګ کې وي. د مخکینیو پښو په ولیو کې یې قد له ۱۲۶ تر ۱۳۵ سانتي متره پورې لوړیږي. لنډ ښکرونه لري. په ۱۹۸۰ لسیزه کې یې شمېر تر ۳۸۱۰۰۰ پورې وو....

د هند په تمیل نادو ایالت کې د کاري غوییزو نسل دی. د نسل نوم یې د (Kangeyam) په نامه د ښار له نوم څخه اخیستل شوی. په کانګاناد او کونګو (Kanganad or Kongu) نومونو هم یادیږي. په خپل طبیعت کې زیار کښه دي، وړه سپورتي تنه لري. د مخکینیو پښو په ولیو کې یې قد له ۱۲۵ تر ۱۴۰ سانتي متره پورې لوړیږي او وزن یې له ۳۴۰ تر ۵۲۵ کیلو ګرامه پورې رسیږي. نسل یې دوه ډولونه لري کوم چې د بدن په کچه کې توپیر سره لري. غویی یې د غوا په پرتله غټ کوبی لري. برازیل ته هم صادر شوي چېرې چې د (Cangaian) په نامه یادیږي. خسکیان یې سور رنګ لري خو کله چې دوه کلنۍ ته ورسیږي رنګ یې خړ ته بدلیږي. د غویي رنګ یې د غوا په پرتله خیره وي او ممکن سر او د تنې مخکې برخه یې تور رنګ ولري. کله چې زاړه شي رنګ یې بېرته روښانه کیږي او زړه غوا یې ممکن بشپړ سپین رنګ واخلي. غوا یې له لنګېدو تر وچېدو پورې موده کې له ۳۴۲ تر ۱۴۵۵ کیلو ګرامه پورې شی...

املا یې (ǃXun or Ju) هم لیکل کیږي. کونګ ژبې د لهجو لړۍ ده. په نمیبیا، بوتسوانا او انګولا کې پرې کونګ خلک خبرې کوي. د ǂʼ امکوی ژبې په شمول !کونګ ژبې د ( Kxʼa) ژبو کورنۍ جوړوي. مخکې ګمان کېده چې !کونګ ژبې د کوی سن د ژبو د کورنۍ یوه څانګه جوړوي او یادې څانګې ته د شمالي کوی سن نوم اخیستل کېده، خو په دې ښودنه کې، کوی سن خپل یووالی ونه ښوده او اوسمهال دا ادعا ناسمه ګڼل کیږي خو له دې سره سره بیا هم د کوی سن انتروپولوجیکي کلیمه د چترۍ په توګه د کلیک ژبو لپاره کاریږي. د ویونکو شمېرنه یې په درېواړو هیوادونو کې ستونزمنه چاره ده ځکه چې د کرنې لپاره سره تیت پرک شوي خو د اټکل له مخې په ۲۰۱۵ کال کې ۷۷۰۰۰ کسان ګڼل شوي وو. !کونګ ژبې د ډېرو کلیکونو له امله په ټوله نړۍ کې نامتو دي د بېلګې په توګه ! نوم یې. همداسې په ټوله نړۍ کې، ډېر پېچلي بې غږه او غږ لرونکي توري لري. ځینې غږونه یې پوزه کې تولیدیږي. د (ǃXuu...

تلفظ یې (/ˈkweɪtən tə ˈkɛn/ KWAY-tən tə KEN) دی. په کټ کوپ غرونو کې له ناپېژندل شوې ژبې زېږېدلی نوم دی. همدې نوم ته راشېل یا ګریټ (Rachel or Griet) هم ویل کیږي. په سوېلې افریقا کې د سن خلکو د کلنۍ مجلې لیکواله وه. د (Specimens of Bushman Folklore) کتاب لیکلو کې یې هم ونډه اخیستې او په یاد کتاب کې یې د ښځې له نظره دسن خلکو عبادت، باورونه او ژوند بیان کړی. د ۱۸۷۴ په جون کې یې د سوېلې افریقا کېپ ښار ته له خپلې کورنۍ سره سفر وکړ او د ۱۸۷۵ کال تر جنوري پورې هلته پاتې شوه، په یاده موده کې یې له ویلهېم بلیک او لوسي لویډ سره مرکې کړي، دواړه د پورته یاد شوي کتاب لیکوالان دي....

د شیدو او غوښې لپاره د دنمارک د غوییزو نسل دی. نسل یې د جټ لېنډ د ټاپوزمې له سیمه ایزو غوییزو اخیستل شوی. رنګ یې ممکن روښانه خړ، خړ تور او یا تور سپین وي. د نسل د مالوماتو د ثبت کولو لپاره لمړی کتاب یې په ۱۸۸۱ کې جوړ شوی. نسل یې دوه ډولونه لري : په تنه کې کوچنی ډول یې د شیدو ډول دی کوم چې له لنګېدو تر وچېدو پورې موده کې له ۸۰۰ تر ۱۰۰۰ کیلو ګرامه پورې شیدې کوي، دوېم ډول یې تنه کې غټ دی او د غوښې لپاره ساتل کیږي. د شلمې پېړۍ پیل کې د جرمني له تور او سپینو غوییزو سره په لویه کچه دوه رګه شول، د دوه رګه کولو موخه یې دشیدو د کچې زیاتونه وه. د دوه رګه شوي نسل نوم یې په ۱۹۴۹ کې د دنمارک تور او سپین غوییز کېښودل شو....

د شیدو لپاره د انګلستان د وړو غوییزو نسل دی. نسل یې د انګلستان د چاینل په ټاپو ګانو کې اخیستل شوی. په دې ټاپو ګانو کې ټول د غوییزو درې نسلونهاخیستل شوي له کومو چې یو جېرزي غوییز دي، نور دوه یې الډرني کوم چې اوسمهال له منځه تللی او ګېرنزي نسل دی. په شیدو کې یې د شحمو کچه لوړه وي او زېړ رنګ لري. له مختلف ډوله اقلیمونو سره په اسانۍ بلدتیا پیدا کوي. که چېرې تودو سیمو ته یوړل شي له تودوخې سره هم مقاومت پیدا کوي. د نړۍ ګڼ شمېر هیوادونو ته انتقال شوي په متحده ایالتونه، دنمارک، نیوزلنډ او فرانسې کې په مستقل نسل بدل شوي. په نیپال کې د کار لپاره ساتل کیږي. د جیرزي غواګانو په شیدو کې د هولسټاین غواګانو له شیدو ۱۸ % پروتین، ۲۰ % کلسیم او ۲۹ % شحم زیات وي. جېرزي کوچنۍ تنه لري. د غوا وزن یې له ۳۵۰ تر ۴۰۰ کیلو ګرامه پورې رسیږي. د مخکینیو پښو په وږو کې یې قد له ۱۱۵ تر ۱۲۰ سانتي متره پورې رسیږي. د غویي وز...

په کاناډا ژبه کې یې نوم (ಜವಾರಿ) لیکل کیږي. په هند کې د کالیانا کارناټاکا سیمې د غوییزو نسل دی. د شیدو او کار لپاره ساتل کیږي. د منځنۍ کچې تنه لري، ډېر ارام طبیعت لري. له تودوخې او ناروغیو سره مقاومت لرونکي دي. په سیمه کې د خلکو تر ټولو خوښ نسل دی.

د غوښې لپاره د پرتګال د غوییزو نسل دی. دمرکزي پرتګال په سېرا دا ایسترېلا سیمه کې یې نسل اخیستل شوی.

په جاپاني ژبه کې یې نوم (日本短角種) لیکل کیږي. د غوښې لپاره د جاپان د غوییزو نسل دی. جاپان د غوییزو شپږ نسلونه لري. څلور نسلونه یې د واګیو په نامه یادیږي له کومو چې یو د جاپان د لنډښکري غوییز نسل دی او نور درې نسلونه یې د جاپان تور غوییز، د جاپان نسواري غوییز او د جاپان بې ښکروغوییز دي. په ۲۰ پېړۍ کې د جاپان له سیمه ایزو غوییزو سره اروپایي نسلونه دوه رګه شول او پایله کې یې ټول واګیو نسلونه رامنځته شول. د جاپان لنډ ښکري غوییز له اېرشېر او ډیون نسلونو اغیزمن دي. مخینه د وریجو د کرنې پرمهال جاپان ته غوییز له چین څخه په دوېمه پېړۍ کې انتقال شوي، یاد وخت ته جاپان کې د یایو اي دورې نوم اخلي. تر ۱۸۶۸ پورې یا هم دمیجي بیا رغونې پورې یاد غوییز په کانونو، ځنګلونو، کرنه کې، ټرانسپورټ کې د کاري غوییزو په توګه کارېدل. تر دې مودې پورې د شیدو د تولید په اړه مالومات نشته وو. کلتور او مذهب کې یې د غوښې خوړ...

په جاپاني ژبه کې یې نوم (無角和種) لیکل کیږي. په اوسمهال کې ډېر کم پاتې د غوښې لپاره د جاپان د غوییزو نسل دی. جاپان ټول شپږ د غوییزو نسلونه لري له کومو چې یو نسل د جاپان بې ښکرو غوییز دي. څلور نسلونه یې د واګیو په نامه یادیږي له کومو چې یو د جاپان بې ښکرو غوییز دي او نور درې نسلونه یې د جاپان تور غوییز، د جاپان نسواري غوییز او د جاپان لنډ ښکري غوییز دي. په ۲۰ پېړۍ کې د جاپان له سیمه ایزو غوییزو سره اروپایي نسلونه دوه رګه شول او پایله کې یې ټول واګیو نسلونه رامنځته شول. د جاپان د بې ښکرو غوییزو نسل د سکاټلنډ له ابېرډین انګس نسل اغیزمن دی. مخینه د وریجو د کرنې پرمهال جاپان ته غوییز له چین څخه په دوېمه پېړۍ کې انتقال شوي، یاد وخت ته جاپان کې د یایو اي دورې نوم اخلي. تر ۱۸۶۸ پورې یا هم دمیجي بیا رغونې پورې یاد غوییز په کانونو، ځنګلونو، کرنه کې، ټرانسپورټ کې د کاري غوییزو په توګه کارېدل. تر دې ...