Author: Zakria Rahimi

قوم : سهاک د زېږېدو ځای او نېټه : ۱۹۸۸ کابل مسهي لومړنۍ او منځنۍ زدکړې : پېښور کې سید جمال الدین مجاهد لیسه، امام غزالي لیسه، بي بي زینب لیسه له مورنۍ پښتو ژبې سېوا په دري، اردو، انګریزي او فرانسوي ژبو لیکل، لوستل او خبرې کولای شم. له یو کلنۍ تر ۲۰۰۵ کال پورې په پېښور کې، له ۲۰۰۵ تر ۲۰۰۶/۶/۶ وروسته فرانسې ته راکډه شوم، د ۲۰۱۴ په نومبر کې بلجیم ته ولاړم او اوسمهال د بلجیم په لیج ښار کې مېشت یم.

کچره هوسۍ – Mule deer

ټولې لیکنې
کچره هوسۍ (اودو کویلوس هیمیونوس) د شمالي امریکا هوسۍ دي. او نوم ېې د دې هوسۍ له غټو غوږونو اخیستل شوی. د بوي د تولید غدوات لري، غټ ښکرونه لري، تر ۹۵ کیلو ګرامه پورې ېې وزن رسیږي، د کورنۍ نوم ېې کپرولینای ده. د نوې نړۍ د هوسیو فرعي کورنۍ ده او د ډلې نوم ېې ارتیو دکتیلا ده. په شمالي مکسیکو او الاسکا کې ژوند کوي. په الاسکا کې د تورې لکۍ هوسۍ په نامه یادیږي.

موز – Moose

ټولې لیکنې
د هوسیو د کورنۍ تر ټولو غټ غړي د ډلې نوم ېې ارتیو دکتیلا او د کورنۍ نوم ېې سېر ویدای ده. تور رنګ لري، اوږدې پښې لري، پراخه ښاخ لرونکي ښکرونه لري. په امریکا او د کاناډا هغو سیمو کې چې د امریکا هندیان ژوند کوي موز نوم ډېر کاریږي خو په اروپا کې موز ته اېلک نوم هم اخیستل کیږي.  موز په اوراسیا او شمالي امریکا کې ژوند کوي. څلور ډوله ېې په شمالي امریکا کې پېژندل شوي: السېز امېریکنا په شرقي کاناډا او په شمالي امریکا کې پیدا کیږي، د السېز اندرسوني ډول په مرکزي کاناډا کې ژوند کوي، السېز شېراسي د امریکا په ډبریزو غرونو او کاناډا کې ژوند کوي او اسېز جیګاس ډول ېې په الاسکا او شمال غربي امریکا کې ژوند کوي. موز کې د پام وړ جغرافیاي فزیکي توپیرونه شته لکه ښکرونه د بدن کچه او داسې نور... د الاسکا د موز وزن تقریبا تر ۶۰۰ کیلو ګرام پورې رسیږي او قد ېې تر دوه متره پورې لوړیږي خو واړه ېې بیا ۳۰۰–۳۵۰...

د ایر لنډ اېلک – Irish elk

ټولې لیکنې
د ایر لنډ اېلک ( مېګالوسېروجیګانتوس) د غټې اېلک هوسۍ په نامه هم یادیږي د هوسیو له منځه تللی نسل ده.پراخه ښکرونه او غټ بدن ېې لاره.د پلیستوسېن دورې فوسیلي جسدونه ېې په دواړو لویو وچو اسیا او اروپا کې موندل شوي. د پلیستوسېن دوره تقریبا ۲.۶ میلیونه کاله وړاندې پېل شوې او ۱۱،۷۰۰ کاله وړاندې ختمه شوې. دغه نسل د اوراسیا له لارې خپور شوی خو په ایر لنډ کې پرېمانه وې.

سرې هوسۍ – Red deer

ټولې لیکنې
سرې هوسۍ (سېروس اېلافوس) ډېر پېژندل شوې هوسۍ دي. د کورنۍ نوم ېې سېرویدای او ډلې نوم ېې ارتیو دکتیلا ده. مورنی ځای ېې اسیا، شمالي امریکا او اروپا ده. د دې هوسیو ښکار د غوښې او سپورت دواړو لپاره کیږي. په ډله کې ژوند کوي خو کله ېې چې د جنسي نزدیکت موده راورسیږي جوړه جوړه سره جلا کیږي. قد ېې تر ۱.۲ متره پورې رسیږي. رنګ ېې سور نصواري خړ ته ورته ده. دا هوسۍ ۲۰ فرعي ډولونه لري.

فالو هوسۍ – Fallow deer

ټولې لیکنې
فالو هوسۍ (داما داما) د درمیانه کچې هوسۍ ده، د کورنۍ نوم ېې سېرویدای او د ډلې نوم ېې ارتیو دکتیلا ده. ډېر وخت په پارکونو او ژوبڼ کې ساتل کیږي. مورنی ځای ېې دشرقي مدیترانې سیمې دي. یو ډول ېې د داما داما مېزوپوتامیکا په نامه یادیږي د دې هوسۍ مورنۍ ځای اوسنی ایران ده. د نیولیتیک له دورې (د کاڼو نوې دوره) د دې هوسۍ نسل د نړۍ ډېرو برخو ته خپور شوی. په اروپا کې د دې هوسیو وحشي هوسۍ ژوند کوي خو په نوره نړۍ کې یواځې په پارکونو او ژوبڼ کې محدودې دي. قد ېې تر ۹۰ سانتي متر پورې لوړیږي او وزن ېې تر ۱۰۰ کیلو ګرامه پورې رسیږي. زېړ نصواري رنګ لري....

د سپینې لکۍ هوسۍ – White-tailed deer

ټولې لیکنې
د سپینې لکۍ هوسۍ (ودو کویلېوس ویرجینیانوس) بل نوم ېې د ویرجینیا هوسۍ ده. د امریکا هوسۍ دي، د کورنۍ نوم ېې سېرویدای او د ډلې نوم ېې ارتیو دکتیلا ده. له غربي کاناډا تر پېرو او بولیویا پورې پیدا کیږي. لکۍ او د لکۍ چار چاپېر ېې سپین رنګ لري. کله چې منډه وهي د منډې پر وخت ېې خپله لکۍ پورته نیولي وي. د نوې نړۍ د هوسیو فرعي کورنۍ ده. له نورو هوسیو سره فزیکي توپیر لري، په یخو سیمو کې د دې هوسۍ ښکرونه غټ مګر په ګرمو سیمو کې واړه دي. د غرڅې (نر) قد ېې تر ۱۰۶ سانتي متره (۴۲ انچه) پورې لوړیږي او وزن ېې تر ۱۸۰ کیلو ګرامه پورې رسیږي. په اوړي کې روښانه سور رنګ لري مګر په ژمي کې خړ نصواري رنګ ته بدلیږي. د نر ښکرونه ېې د مخې لور ته کوږ جوړښت لري. کله چې د هوسیو له نورو ډولونو سره مخ شي خپله دفاع نشي کولای.  د نزدیکت دوره ېې په نومبر او ډسمبر کې ده، کله چې نر له تېزې منډې وهونکې هوسۍ سره نزدیکت کوي ډې...

ري ایندیر – Reindeer

ټولې لیکنې
ري ایندیر (رنجیفر تاراندوس) په شمالي امریکا کې ورته کاریبو نوم اخلي. د هوسۍ یو ډول ده، د کورنۍ نوم ېې سېرویدای، او د ډلې نوم ېې ارتیو دکتیلا ده. د روسې، ګرین لنډ، سکادیناویا، الاسکا او کاناډا په ځنګلونو کې پیدا کیږي. په اروپا کې دا هوسۍ کورنۍ شوي. په دې ډول کې غټه غرڅه (نر) تر ۱.۲ متره پورې قد لري او وزن ېې تر ۲۵۰ کیلو ګرامه زیاتیږي. په واوره یا د ځمکې په سطح ېې قدم ډېر ثابت کېښودل کیږي. ري ایندیر ښې لامبو وهونکې هم دي. ښاخ لرونکي ښکرونه ېې تر ۱.۴ متره پورې اوږدیږي. که چېرې ښه خواړه ورکړل شي ډېر ژر بلوغیت ته رسیږي خو د ژوند تر څلورم مني پورې غرڅې په خپل منځ کې د هوسۍ سره د نزدیکت لپاره سيالي نکوي. دنزدیکت وخت ېې په اکتوبر میاشت کې ده او دغه موده په ۱۱ ورځو کې پای ته رسیږي. او د مې یا جون میاشت ېې د زېږون میاشت ده. ډېر وخت ېې تازه پیدا شوي بچیان د لیوانو ښکار کیږي.  د اوراسیا او ...

پیر ډیویډ هوسۍ – Père David’s deer

ټولې لیکنې
پیر ډیویډ هوسۍ (اېلا فوروس ډیویډینوس) غټې او ډېره نادره اسیایي هوسۍ دي. د کورنۍ نوم ېې سېر ویدای او د ډلې نوم ېې ارتیو دکتیلا ده. ممکن دا هوسۍ د چین وي خو په تاریخ کې ېې ځای نده مالوم. دا هوسۍ یواځې په ژوبڼ کې شته دي. تر یو متر پورې قد لري، غټې درندې پښې او په پښو کې پراخه سومان یا نوکونه لري، واړه غوږونه او اوږده لکۍ لري، سور رنګه نصواري رنګ په اوړي کې او په ژمې کې خړ رنګه نصواري رنګ ته بدلیږي. غرڅه ېې ښکرونه لري چې د سر له کوپړۍ لږ پاسه په دوه برخو وېشل شوي یوه برخه ېې شا لور ته کاږه چې ښاخونه نلري، بله برخه ېې پاسه اوږده شوي او ښاخونه لري. په ۱۹ پېړۍ کې د دې هوسۍ رمې د چین یو باچا په یو پارک کې د لوبو لپاره ساتلې وې. له ۱۸۶۹ تر ۱۸۹۰ پورې د پیر ډویوډ ډېرې هوسۍ د اروپا ژوبڼونو ته انتقال شوې.په کال ۱۸۹۵ کې په چین کې سیلابونه راغلل او د پیر ډویوډ ډېرو هوسیو ژوند له لاسه ورکړ. په کال ۱۹۰۰ کې...

روی هوسۍ – Roe deer

ټولې لیکنې
د نسل نوم ېې کاپریولوس ده، بل نوم ېې روی بک ده، د اوراسیا وړې هوسۍ دي، د کورنۍ نوم ېې سېر ویدای او د ډلې نوم ېې ارتیو دکتیلا ده. روی هوسۍ دوه ډولونه لري: اروپایي یا غربي روی هوسۍ (کاپریولوس کاپریولوس) او غټې د سایبیریا روی هوسۍ (کاپریولوس پيګارګوس). د زړې نړۍ هوسۍ دي مګر د نوې نړۍ له هوسیو سره ډېر نږدیکت لري. له یخ چاپېریال سره ښه بلدتیا لري او له جنوبي اروپا تر اسیا، له دې سیمې په غرونو کې ترمنځنۍ اسیا او د جنوب لور ته تر هسپانیا پورې پیدا کیږي. په اوړي کې سور رنګه نصواري رنګ او په ژمي کې خړ نصواري چې سپین رنګ هم پکې ښکاري لري. غرڅه ېې لنډ درې ښاخه ښکرونه لري . دا هوسۍ بې لکۍ دي، قد ېې ۶۶–۸۶ سانتي متره (۲۶–۳۴ انچه) پورې لوړیږي، وزن ېې تر ۳۰ کیلو ګرامه پورې رسیږي. د سایبیریا د روی هوسۍ وزن تر ۵۰ کیلو ګرامه پورې رسیږي. ...

سمبر – Sambar

ټولې لیکنې
سمبر (سېروس یوني کلر) د کورنۍ نوم ېې سېرویدای او د ډلې نوم ارتیو دکتیلا ده. له هند تر نیپاله پورې پیدا کیږي. سمبر هوسۍ په ځنګلونو کې یواځې یا په وړو ګروپونو کې ژوند کوي. تر یو متر پورې ېې قد لوړیږي، تېز نصواري رنګ لري. غرڅه ېې د درې ښاخونو ښکرونه لري او مختلف توکمونه لري چې په دې کې تر ټولو غټه د هند سمبر (نایجر) او تر ټولو وړه ملایان سمبر (ایکینوس) ده.

سیکا – Sika

ټولې لیکنې
سیکا (سېروس نیپون) په ځنګل کې ژوند کوونکې هوسۍ، د کورنۍ نوم ېې سېر ویدای، د ډلې نوم ارتیو دکتیلا، مورنی ځای ېې چین، جاپان او کوریا ده. سیکا په جاپانۍ ژبه کې هوسۍ ته وایي, په دې سیمه کې دا هوسۍ مقدسې ګڼل کېدې. په چین کې دا هوسۍ په فارمونو کې ساتل کیږي تر څو ېې له ښکرونو سیمه کې دودیز درمل جوړ کړي.تر ټولو وړه غرڅه (نر) ېې په دې ډول کې ۸۰–۸۶ سانتي متره پورې قد او تر ۸۰ کیلو ګرامه پورې وزن لري. تر ټول غټه غرڅه (نر) ېې تر ۱۱۰ سانتي متره پورې قد او تر ۱۱۰ کیلو ګرامه پورې وزن لري. هوسۍ ېې د نر په اندازه ۶۰% وزن لري (۴۰% ېې له نر نه وزن کم وي). نصواري رنګه سور رنګ لري او په اوړي کې ېې په بدن سپین ټاپي پیدا کیږي چې ژمي کې ډېر خېره کیږي یا له منځه ځي او یوازې نصواري سور رنګ پاتې کیږي. په وزن، رنګ کچه کې د پام وړ جغرافیاييتوپیر لري. اوږده لکۍ لري. په شمال کې د دې ډول د غرڅې ښکرونه تر۸۵ سانتي متر...

هوسۍ – Deer

ټولې لیکنې
نر ته ېې غرڅه او ښځې ته ېې هوسۍ وېل کیږي. هوسۍ ۴۳ ډولونه لري، شخوند وهونکي، تی لرونکي او سومان یا د نوکو لرونکي حیوانات دي. د ډلې نوم ېې ارتیو دکتیلا ده. پښې ېې دوه واړه او دوه غټ سومان لري. پرته له چینایي د اوبو هوسۍ د ټولو ډولونو نران ېې ښاخ لرونکي ښکرونه لري همداسې د یو ډول ښځه هم ښکرونه لري. د چینایي هوسۍ نر د ښکرو په ځای دوه اوږده کانین غاښونه لري چې اوږدوالی ېې تقریبا تر ۵ سانتي متره پورې رسیږي. پرته له انترکتیکا او استرالیا ټولې لویې وچې د هوسۍ مورنی ځای ده. ډېر ډولونه نورو لویو وچو ته د لوبو لپاره انتقال شوي او هلته ېې نسل زېات شوی. یو ډول ېې چې ري ایندیر په نامه یادیږي او بل نوم ېې کاریبو ده د اوراسیا هوسۍ دي او اهلي شوي دي. د ځنې ډولونو نسل ېې له منځه تلو سره مخ ده خو په ډېرو لویو وچو کې په بندو سیمو کې ساتل کیږي تر څو ښکار نشي او نسل ېې ورک نشي.مورفولوژي او چلند پ...

اېلک – Elk

ټولې لیکنې
اېلک (سېروس اېلافوس کانادینسیس) بل نوم ېې واپیتي ده. د سور رنګه هوسیو تر ټولو غټې هوسۍ دي. په شمالي امریکا کې او د مرکزي اسیا په لوړو غرونو کې ژوند کوي. د ډلې نوم ېې ارتیو دکتیلا او د هوسۍ د کورنۍ (سېر ویدای) غړي دي. اوسنۍ مطالې ښي چې سرې هوسۍ درې ډولونه لري یو ډول ېې د اروپا سرې هوسۍ، د تبت سرې هوسۍ او درېم ډول ېې اېلک دي.اېلک د جرمني ژبې لفظ ده چې د هوسۍ نر ته وېل کیږي خو په اروپا کې معمولا هرې غټې هوسۍ ته کاریږي. په ۱۶ پېړۍ کې انګریزانو دا لفظ سرې هوسۍ ته وکاروه. د دې هوسۍ بل نوم (واپیتي) معنی سپینه هوسۍ ده. په همدې وجه خلکو د واپیتي نوم پر ځای د اېلک نوم کارونه پېل کړه ځکه چې دا هوسۍ سور رنګ لري او د اېلک معنی هم سره هوسۍ ده. په اسیا کې دې هوسۍ ته منګولیان مارل نوم اخلي. د کاناډا د البېرتا ولایت اېلک هوسۍ وزن تقریبا تر ۳۸۰ کیلو ګرامه پورې رسیږي. همداسې د هر نسل او د بلې سیمې هوسۍ ...

چیتل – Chital

ټولې لیکنې
خال لرونکې هوسۍ بل نوم ېې اکسیس هوسۍ (سېر وس اکسیس) ده. د اسیا هوسۍ، د کورنۍ نوم ېې سېر ویدای، د ډلې نوم ېې ارتیو دکتیلا ده. قد ېې ۹۰–۹۵ سانتي متره (۳۷ انچه) پورې لوړیږي. بدن ېې خاپونه یا نښانونه لري او رنګ ېې پاسه سورنصواري او لاندې برخه سپین ده. نر ېې ښکرونه لري او د ښکرونو اوږدوالی ېې توپیر لري ډېر وخت درې څانګې وي او له دې څانګو بیا نور واړه ښاخونه غزېدلي وي. د ښکرو اوږدلی ېې تر یو متر پورې پیدا کیږي.

چینا يي د اوبو هوسۍ – Chinese water deer

ټولې لیکنې
د اوبو هوسۍ (هایدرو پوت اینرمیس) د سېر ویدای کورنۍ وړې هوسۍ دي. د ډلې نوم ېې ارتیو دکتیلا ده. د چنګ جیانګ په دره کې ژوند کوي. په کوریا کې هم شته. نر ېې ښکرونه نلري مګر د پاسه خوا کانین غاښونه ېې ډېر اوږده دي د دې غاښونو اوږدوالی تقریبا تر ۵ سانتي متره پورې رسیږي. د اوبو هوسۍ یواځنی ډول ده چې مبغني غدې لري.

بروکېټ – Brocket

ټولې لیکنې
ټولې وړې هوسۍ چې د مزاما په نسل کې شاملې دي او د کورنۍ نوم ېې سېرویدای، د ډلې نوم ېې ارتیو دکتیلا ده. د جنوبي امریکا او مکسیکو تر منځ په ونو لرونکو ځنګلونو کې ژوند کوي. بروکېټ هوسۍ ډېر وخت یواځې جوړه ګرځي. څلور ډولونه لري. دوه نسلونه ګوزوبیرا او امیریکانا ېې لنډ څورب بدن لري، د زرغونې په څېر منحني ډوله ملا لري، قد ېې ۴۳–۶۹ سانتي متره (۱۷–۲۷ انچه) پورې لوړیږي. رنګ ېې نصواري ده. نر ېې بې ښاخو ښکرونه لري. 

باراسېنګا – Barasingha

ټولې لیکنې
باراسېنګا (سېروس دووسیلي) د کورنۍ نوم ېې سېرویدای، د ډلې نوم ېې ارتیو دکتیلا ده. د نیپال او هند په هوارو ځنګلونو او شنو سیمو کې ژوند کوي. د دې هوسۍ قد تر ۱.۱ متر (۴۵ انچه) پورې لوړیږي. په اوړي کې رنګ سور رنګه نصواري او یا زېړ رنګه نصواري وي او سپین خاپونه پرې لیدل کیږي, په ژمي کې بیا دا رنګ ډېر تېز نصواري ته بدلیږي په ځانګړي ډول د غاړې رنګ. نر ېې اوږده ښاخ لرونکي ښکرونه لري. مخکې به په هر ځای کې پیدا کیدې خو اوس یواځې په پارکونو، بندو ځنګلونو او داسې نورو سیمو کې موندل کیږي. په نړۍ کې ېې نسل په ورکېدو ده او په همدې وجه ېې په بندو ځایونو کې د نسل د بقا لپاره ساتنه کیږي....