Author: Zakria Rahimi

د برایوزوان له منځه تللی نسل ده (واړه، بې شمزي په کالونۍ کې ژوند کوونکي ژوي وو کوم چې اسکلیټ ته ورته له کلسیم کاربونیټ څخه جوړ جوړښت کې ژوند کوه). د کانسټېلاریا د کالونیو جوړښت څانګې لري، معمولا له مخې خوا وروسته لور ته ډبل شوی یا څورب شوی وي. ځینې وخت د نورو ژو په صدف کې او رسوب شوو ډبرو کې هم پیدا کیږي.

د برایزوان ډله ده (واړه په کالونۍ کې ژوند کوونکي، بې شمزي ژوي دي). د فوسیل په توګه په ډبرو کې پیدا کیږي ( د ۲۵۱ او ۴۸۸ میلیونه کلونو ترمنځ زاړه دي). د کالونۍ سوریان یې داسې جوړښت لري چې ممکن یوه ژوي ژوند پکې کوه. کالونۍ یې د وړو تونلونو له ګروپ څخه جوړه شوې وي.

د برایوزوان له منځه تللی نسل ده، د کاربونیفېروس مودې (Carboniferous Period) واړه بې شمزي په کالونیو کې ژوند کوونکي ژوي وو ( د ۳۶۰ او ۳۲۰ میلیونه کاله وړاندې ترمنځ). د کالونۍ جوړښت یې د شبکې شکل او د سوریانو خولې یې بیضوي او ګرد جوړښت لري. په هر سوري کې یې یوه ژوي ژوند کوه.

د برایوزوان له منځه تللی نسل ده. په سیلورین سمندري ډبرو کې د فوسیل په توګه پیدا کیږي (د ۵۰۵ او ۴۰۸ میلیونه کلونو وړاندې ترمنځ ). د هالوپورا پېژندنه او له نورو سره توپیر د کالونۍ له غټو سوریانو او داخلي جوړښت څخه کیږي. تر اوسه یې ډېر ډولونه پېژندل شوي خو ځینې ډولونه یې د سټراټیګرافیک خپلمنځي اړیکه کې ګټور دي.  

د برایوزوان له منځه تللی نسل ده. واړه په کالونیو کې ژوند کوونکي ژوي وو کومو چې اوبړۍ ته ورته یا په قشر پوښلي شکل کې وده کوله. د ۴۸۸.۳ او ۴۴۳.۷ میلیونه کاله وړاندې ترمنځ راڅرګند شوي. د کالونۍ جوړښت یې له کلسیم کاربونیټ څخه ترکیب شوی. تونل ته ورته سوريانو کې یې یوه ژوي ژوند کوه.  

د سټېنولایماټا کلاس (class Stenolaemata) ټول غړي دي، په برایوزوا فایلم (phylum Bryozoa) کې شامل دي. سمندري بې شمزي ژوي دي. تر اوسه د سټېنولایمېټ تقریبا ۹۰۰ ډولونه مطالعه شوي. یوه ډله (Cyclostomata) کې یې ټول اوسمهال ژوندي غړي دي خو درې نورې ډلې (Cystoporata, Trepostomata, and Cryptostomata) یې له منځه تللي. تر ټولو زاړه برایوزوان دي د ۵۰۵ او ۴۷۸ کاله وړاندې ترمنځ راڅرګند شوي. د کالونۍ غړي ته یې زوایډ (zooid) نوم اخلي. کالونۍ یې له کلسیم څخه ترکیب شوې وي او تونل ته ورته ځینې وخت اوږد شوی شکل لري. د (Crisia eburnea) ډول یې د شمالي امریکا په دواړو سمندر غاړو کې پیدا کیږي، په الګي او د سمندر په نورو بوټو وده کوي او تار ورته سپینه ګڼه اوبدنه کوي، د کالونۍ لوړوالی یې ۱.۲۵ تر ۲.۵ سانتي متره پورې وي....

د برایوزوان له منځه تللی نسل ده. په سمندري ډبرو کې د فوسیل په توګه پیدا کیږي. د ۲۰۰ او ۴۸۸ میلیونه کاله وړاندې ترمنځ راڅرګند شوي. کالونۍ یې له کلسیم ترکیب شوي وي. په ډله کې یې مختلف نسلونه شامل دي.

په کلک کلسیم کاربونېټ بدل شوي د برایوزوان (bryozoan) لوی ګروپ ده (واړه په اوبو کې ژوند کوونکي بې شمزي ژوي دي) کوم چې په لمړي ځل د جوراسیک موده (Jurassic period) کې راڅرګند شوي ( د ۲۰۰ او ۱۴۶ میلیونه کاله وړاندې ترمنځ). د چېلسټوم د کالونۍ (cheilostome colony) هر غړی تر ۱ ملي متر پورې کوچنی وي. او په کلسیمي پوښ باندې پوښل شوی وي. چیلوسټوم یوازې په سمندر کې ژوند کوونکي ژوي دي. کالونۍ یې بوټي ته ورته جوړښت لري. تر اوسه یې ۲۸۰۰ ډولونه مطالعه شوي. د چېلوسټوماټا د زیاتو ډولونو کتلو لپاره دلته کلیک وکړئ...

د ګاستروریکا فایلم (phylum Gastrotricha) تقریبا ۵۰۰ پېژندل شوي ډولونه دي. په اوبو کې ژوند کوونکي دي، د بدن کچه یې مایکروسکوپي ده. په اوبو کې د خاورو او شګو د ذرو ترمنځ، د اوبو د ژو او بوټو په سطحه کې پیدا کیږي. په مالګینیو اوبو کې، د مالګینو اوبو په غاړو کې او تازه اوبو کې شته دي. تر ټولو واړه یې ۰.۱ ملي متره او غټ یې تر ۱.۵ ملي متره پورې اوږدیږي. پوستکی یې اغزن یا وېښته لرونکی او له کوچنیو ټوټو جوړ وي. سر یې پړسېدلی نرمۍ ته ورته شکل لري. په سر، خېټه او یا د بدن نورو برخو کې د سیلیا (Cilia) په نامه وېښته د خوځښت لپاره کاروي.   خواړه یې باکتریا، خوسا شوي عضوي توکي او ځینې پروټوزوان یا ډیاټوم دي. ډېر ډولونه یې هېرمافروډېټیک (hermaphroditic) دي په دې مانا چې په یوه غړي کې دواړه د نر او ښځې تناسلي الې موجودې وي. یوازې یو ګروپ کایتونو توایدیا (Chaetonotoidea) پارتینو جنتیک ښځینه لري پ...

د (roundworm) په نامه هم یادیږي. د نېماټوډا فایلم (phylum Nematoda) مختلف ډوله چونجیان دي. په بوټو او ژو کې د پرازیت په توګه یا په خاوره، تازه او مالګینو اوبو کې د ازاد ژوند کوونکي شکلونو کې پیدا کیږي. په ځینې غیرې معمولي ځایونو کې لکه سرکه، د بېر مالټ او د ځمکې د قشر په ژورو برخو کې چې چاودونه اوبو ډک کړې وي پیدا کیږي. تر اوسه یې ۲۰۰۰۰ ډولونه پېژندل شوي خو یوازې ازاد ژوند کوونکي شکلونه یې مطالعه شوي. ډېرې څېړنې یې د پرازیتي شکلونو په اړه هم شوي ځکه چې ویترنري، اقتصاد او طب کې پرې پوهېدنه اړینه ده.   د نېماټوډ دواړه نیمې خواوې برابره کچه لري او معمولا د دواړو خوا پای یې مخروطي شوی وي. ځینې ډولونه یې پسیډوکویل (pseudocoel) لري - له مایع ډک شوی بدن کې جوف ده کوم چې د هاضمې د کانال او د بدن د دیوال ترمنځ موجود وي. لکه د ارتروپوډ او د همدې فایلم د شپږ نورو غړو په څېر پوستکی ترشح کوي...

د (wheel animalcule) په نامه هم یادیږي. تقریبا ۲۰۰۰ ډولونه لري، په اوبو کې ژوند کوونکي بې شمزي دي او ټول ډولونه یې روټیفېرا فایلم (phylum Rotifera) جوړوي. د ټولو لویو وچو په تازه اوبو کې پیدا کیږي، ځینې ډولونه یې په سمندري یا مالګینو اوبو کې ژوند کوي، ځینې ډولونه یې په (moss or lichen) لندو بوټو کې هم پیدا کیږي. ډېر یې ازاد ژوند کوونکي دي خو ځینې پرازیت دي. د بدن کچه یې له ۰.۱ تر ۰.۵ ملي متره پورې وي.   بدن یې څورب، کروي او یا چونجي ته ورته وي. بدن یې نازک وېښته لري د مخکې خوا پای یې سر جوړوي کوم چې د ځان تغذیه کولو او خوځښت لپاره کاروي. د هر ډول غړي یې د برابر شمېر حجرې لري. ځینې ډولونه یې د لامبو وهلو پر ځای د اوبو تل کې سره ډله کیږي او له یو بل سره سر او لکۍ نښلوي. د مثل تولید یې په هر ډول کې توپیر لري. ځینې ډولونه یې پارتېنو جنتیک ښځې لرې په دې مانا چې ښځه یې خپله خپلې هګۍ ا...

په انګرېزۍ کې (Horsehair) د اس د لکۍ یا د څټ وېښتو ته وایي. دا چونجیان هم وېښته ته ورته شکل لري او له همدې امله پرې (Horsehair worm) نوم ایښودل شوی. د (hairworm, or gordian worm) په نومونو هم پېژندل کیږي. تقریبا تر ۳۰۰ پورې ډولونه لري، په نېما تومورفا یا ګوردیاسیا کلاس کې (class Nematomorpha, or Gordiacea) او اشېلمنتېس فایلم (phylum Aschelminthes) کې شامل دي. واړه بچیان یې په ارتروپوډ کې پرازیت دي او بشپړ ودې ته رسېدلي غړي یې په تازه او مالګینو یا سمندري اوبو کې ازاد ژوند کوي. وېښته ته ورته اوږد بدن یې ځینې وخت تر یو متر (۳۹ انچه ) پورې وده کوي.  ...

تقریبا ۱۵۰ ډولونه لري، سمندري مایکروسکوپي بې شمزي ژوي دي. په کینورهینکا فایلم (phylum Kinorhyncha) کې شامل دي. په پراخه کچه د نړۍ په سمندرونو کې پیدا کیږي. د سمندر په خټین تل کې یا د سمندر د تل په شګو کې ژوند کوي. بدن یې یا اغزن او یا وېښته لري، اوږدوالی یې له یو ملي متر کم وي. زېړ رنګه یا نسواري رنګه بدن یې په ۱۳ یا ۱۴ برخو وېشل شوی وي. د بدن لمړۍ برخه یې څرګند اغزن تاج لري د سر اغزن جوړښت ته یې (scalids) نوم اخلي. همدې برخې ته د کینورهینک سر وایي کوم کې چې خوله موجوده ده او یوه کړۍ ترې تاو شوې وي. خواړه یې خوسا شوي عضوي توکي، پروټوزوان یا ډیاټوم دي. د نر او ښځې جنس یې جلا ده او ازاد لاروای ژوند د خپل ژوند دوران کې نلري....

د فایلم نوم یې اشېلمېنتېز یا نېماتېلمېنتېز (Aschelminthes, or Nemathelminthes) ده. چونجیو ته ورته بې شمزي ژوي دي، د ډېرو د بدن کچه مایکروسکوپي ده. پخوا په اشېلمېنتېز فایلم کې ۷ مختلف ډوله کلاسونه شامل وو دا اوه کلاسونه: نېما تودا یا نېماتا (Nematoda or Nemata)، روټیفېرا (Rotifera) اکانتوسېفالا (Acanthocephala)، ګاستروریکا (Gastrotricha)، کینورهینکا یا ایکینودېرا (Kinorhyncha or Echinodera)، نېماتومورفا (Nematomorpha) او ناتوستومولیدا (Gnathostomulida) وو. خو په اوس وخت کې دا ټول کلاسونه ځانته جلا د فایلم په توګه ډلبندي شوي.   دا ټول ژوي پخوا ځکه یو ځای ډلبندي شوي وو چې بدن کې یې یو ډول جوف لره کوم چې د (pseudocoel) په نامه یادیږي - دا جوف یا خالیګاه د مېسودېرم (mesoderm) پرده نلري، مېسودېرم پرده د جنین د ودې پر وخت د جنین منځنۍ پرده ده چې د اېندودېرم (endoderm) او اېکتودېرم (ect...

د (Tentacled Tube Worm) په نامه هم یادیږي. تېلېپوس نسل (Thelepus) ده. سمندري چونجیان دي، په برخو وېشل شوی بدن لري، په تونلونو کې ژوند کوي، د سمندر په تل کې بې خوځښته ژوند لري، یوازې لاروا بچیان یې ازاد ژوند کوي. د (T. cincinnatus) ډول یې له ۵ تر ۱۰ سانتي متره پورې اوږدوالی لري، زېړ ته ورته سور رنګ لري، ملا کې یې برانشونه موجود وي.

د افروډیتا نسل (Aphrodita) ده. سمندري چونجیان دي، د پولیکیټا کلاس (class Polychaeta) او انالیډا فایلم (phylum Annelida) کې شامل دي. چلند او جوړښت یې مږې ته ورته ده او له همدې امله پرې سمندري مږه نوم ایښودل شوی. له ۷.۵ تر ۱۵ سانتي متره پورې اوږدوالی لري خو تر ۳۰ سانتي متره پورې اوږده هم شته دي. ملا یې کمه اندازه منحني شوې وي او ټوله وېښتو ته ورته سیتای باندې پوښلې وي او سیتای یې تر ۲.۵ سانتي متره پورې اوږدوالی لري. په سمندر کې غارونه جوړوي او په سینه څښېدل یې د مږې تګ ته ورته دي. خواړه یې خوسا شوي مردار شوي ژوي دي.   سترګې نلري، خولې سره نږدې دوه جوړه ضمیمې لري او خوځښت د وړو پایډل ته ورته غړو په ذریعه کوي. هېرمافروډیټیک (hermaphroditic) دي په دې مانا چې په یوه غړي کې دواړه د نر او ښځې تناسلي الې موجودې وي خو خپلې هګۍ خپله نشي القاح کولای او د یوه غړي هګۍ د بل غړي په سپرمو القاح ...

په انګرېزۍ کې (Scale) هغه پوستکي ته وایي چې له ټوټو جوړ شوی وي لکه د کبانو پوستکی، د دې چونجي پوستکی هم له وړو برخو یا ټوټو جوړ شوی وي. د (superfamily Aphroditoidea) غړي دي. د پولیکیټا کلاس (class Polychaeta) او انالیډا فایلم (phylum Annelida) کې شامل دي. ازاد خوځښت کوونکي سمندري چونجیان دي، په برخو وېشل شوی بدن لري، د بدن وروستۍ برخې پوستکی یې له ټوټو جوړ شوی وي. تر ټولو واړه یې تر ۰.۵ سانتي متره او تر ټولو اوږده یې تر ۲۵ سانتي متر پورې اوږدوالی لري. کورنۍ (superfamily) کې یې څو درجنه نسلونه او سمندري مږه هم شامله ده. د بدن د وروستۍ برخې د پوستکي ټوټو ته یې (elytra) نوم اخلي کوم چې یو بل له پاسه وي لکه د کبانو پوستکی. څلور ژامې لري او ګوتې ته ورته پوز لري پوز یې د اوږدېدو وړتیا هم لري....

د (clam worm) په نامه هم یادیږي. د نیریس نسل (genus Nereis) ده. په سمندر او سمندر غاړو کې مختلف ډوله چونجیان دي. د پولیکیټا کلاس (class Polychaeta) او انالیډا فایلم (phylum Annelida) کې شامل دي. یو څو ډولونه یې په تازه اوبو کې ژوند کوي. نور عام نومونه یې (mussel worm, pileworm, and sandworm) دي. تر ټولو واړه یې ۲.۵ سانتي متره او تر ټولو اوږده یې ۹۰ سانتي متره اوږدوالی لري. د بدن رنګ یې نسواري، روښانه سور او یا روښانه شین وي. تېره سرونه او د راغونډېدو وړ ژامې لري. د بدن لمړۍ کړۍ یا برخه یې څلور سترګې او دوه واړه ښکرونه لري؛ دوېمه کړۍ یا برخه یې څلور ښکرونه لري؛ د بدن کړۍ یا برخې یې تر ۲۰۰ زیاتې وي. د بدن دوه لمړۍ کړۍ یا برخې یې د خوځښت، حس او تنفس لپاره پاراپودیا لري. خواړه یې د سمندر نور چونجیان او په سمندر کې واړه ژوي دي.   د مثل تولید په وخت کې د ډېرو ډولونو وروسته برخه پړسوب ...

د پولیکیټا کلاس (class Polychaeta) ټول چونجیان دي، په انالیډا فایلم (phylum Annelida) کې شامل دي. تر اوسه ۸۰۰۰ ډولونه مطالعه شوي. پولیکیټ کې لګ چونجیان، سمندري مږه، سور چونجی، رګ او لګ چونجیان او نور شامل دي، ټول په برخو وېشل شوی بدن لري او په ټولو انالیډ کې بې ساري دي. د ډېرو پولیکیټ د بدن وېشل شوې برخې پاراپودیا (parapodia) لري کوم چې د حس تنفس او خوځښت لپاره کاروي او سیتای یا وېښتو ته ورته جوړښت (setae) لري. د پولیکیټ دبدن اوږدوالی له څو ملي متره تر ۳ متره پورې شته. په غېرې رسمي توګه په دوه ګروپونو کې سره وېشل شوي ازاد خوځښت کوونکي شکلونه (errantia, or free-moving forms)، بې خوځښته یا په تونل کې ژوند کوونکي شکلونه (sedentaria, or tube-dwelling forms).   سر یې لنډه بهر ته وتلې حسي برخه لري کومې ته چې پالپس (palps) وایي او همداسې انتنونه یا ښکرونه (tentacles) لري. بدن یې ډېر وخ...

د سبېلا نسل (Sabella) نسل ده، مختلف ډوله سمندري چونجیان دي، په انالیډا فایلم (phylum Annelida) او پولیکیټا کلاس (class Polychaeta) کې شامل دي. پکي ته ورته دا ډول چونجیان له ۳۰ تر ۴۰ سانتي متره (۱۲ تر ۱۶ انچه) اوږدو تونلونو کې ژوند کوي. د تونلونو یوه خوا بنده بله پرانیستې وي، له خټو یې جوړ کړي وي او په بلغمي یا مخاطي توکو یې سیمنټ کړي وي. د چونجي سر خوا کې بڼکو ته ورته ښکرونه وي کوم چې د خوړو او تنفس لپاره کاروي. کوم عضوي او غېرې عضوي توکي چې اوبو کې له دې بڼکو سره ولګیږي د دې بڼکو مخاطي ماده یې ځان پورې نښلوي او د خوړو په توګه یې تېروي او یا خپل تونل پرې رغوي. کله چې برید کوونکي ژوي ورنږدې شي سم د لاسه خپلې بڼکې غونډوي. د سمندر په ژورو او کمو ژورو اوبو کې ژوند کوي.  ...