Author: Zakria Rahimi

د کایتوپتېروس نسل (genus Chaetopterus) ده. مختلف ډوله چونجیان دي، په برخو وېشل شوی بدن لري، په انالیډا فایلم (phylum Annelida) او پولیکیټا کلاس (class Polychaeta) کې شامل دي. د سمندر په تل کې د U شکل تونل کې ژوند کوي. تر ۲۵ سانتي متره (۱۰ انچه) پورې اوږدیږي.

سمندري چونجیان دي، په برخو وېشل شوی بدن لري، د ایونیسیدای او نیریدای کورنیو (amilies Eunicidae and Nereidae) غړي دي، په انالیډا فایلم (phylum Annelida) او په پولیکیټا کلاس (class Polychaeta) کې شامل دي. د مثل تولید یې په بې سارې توګه ترسره کیږي هر کال د کال په ورته وخت کې او په هماغه وخت کې په پوره سپوږمۍ کې د مثل تولید کوي. د مثل تولید لپاره چونجی په دوه برخو جلا کیږي د لکۍ برخې ته یې (epitoke) نوم اخلي او په همدې برخه کې د مثل د تولید حجرې وي، دا برخه د اوبو سطحې لور ته په لامبو راخیژي او د اوبو سطحه کې هګۍ او سپرم پرېږدي. لسګونه زره (epitoke) برخې چې کله سپرم او هګۍ پرېږدي نو ښکاري کبان او انسانان د ځان لور ته جذب کوي انسانان یې هم د خوړو لپاره رانیسي. د سر خوا برخې ته یې (atoke) نوم اخلي او لاندې د اوبو تل کې پاتې کیږي.   د ایونیسیدای کورنۍ چونجیان تر ۴۰ سانتي متره پورې اوږد...

د اولیګوکیټیا فرعي کلاس (subclass Oligochaeta) کې مختلف ډوله چونجیان دي. د کلیټېلاټا په کلاس (class Clitellata) او انالیډا فایلم (phylum Annelida) کې شامل دي. تر اوسه پورې ۳۵۰۰ ډولونه مطالعه شوي. تر ټولو زیات پېژندل شوی یې د ځمکې چونجی (earthworm) ده د کوم چې علمي نوم (Lumbricus terrestris) ده. اولیګوکیټ په ټوله نړۍ کې پیدا کیږي، په لنده خاوره، تازه اوبو او سمندر کې ژوند کوي.   د بدن اوږدوالی یې له څو ملي متره نیولې تر ۳ متره پورې اوږده شته. پاراپودیا او سر نلري. یوازې څو وېښته یا سیتای په بدن باندې لري. ډېر ډولونه یې تناسلي کمربند (clitellum) لري کوم چې د پړسوب شکل کې موجود وي. ټول غړي یې هېرمافروډیټ (hermaphrodite) دي په دې مانا چې دواړه د نر او ښځې تناسلي الې په یوه غړي کې موجودې وي. مستقیمه وده کوي او لاروال دوره نلري. په ایکولوجیکي توګه ډېر اړین دي په ځانګړې توګه د ځمکې چون...

د ارېنیکولا نسل (genus Arenicola) ده. سمندري چونجیان دي. په پولیکیټا کلاس (class Polychaeta) کې ډلبندي شوي او په انالیډا فایلم (phylum Annelida) کې شامل دي. د سمندر تل کې په شګه کې ژور سوریان باسي. کب نیونکي یې د کب نیونې لپاره کاروي. د اروپا د سمندرونو لګ چونجیان تر ۲۳ سانتي متره پورې اوږدیږي. د شمالي امریکا له ۷.۵ تر ۳۰ سانتي متره پورې اوږده شته.   بدن یې په برخو وېشل شوی وي، سر یې تور ته ورته سور رنګ لري نور بدن یې څورب او رنګ یې روښانه سور وي. د لکۍ لور پای زېړ ته ورته سور رنګ لري او لکۍ لور ته بدن یې نری شوی وي. د بدن منځنۍ برخه یې وېښته لري او ۱۲ جوړه بڼکو ته ورته د وېښتو په څېر برانشونه لري.   خواړه یې خوسا شوي عضوي توکي دي له کوم سره چې شګې هم تېروي. د غارونو له پاسه یې تل دفع شوي مواد کوټه وي. غارونه یې تر ۶۰ سانتي متره پورې ژور وي. هېرمافروډیټیک (hermaphrodi...

هېرودینیا فرعي کلاس (subclass Hirudinea) ده، تقریبا ۶۵۰ ډوله په برخو د وېشل شوي بدن چونجیان دي. په انالیډا فایلم (phylum Annelida) کې شامل دي. ځاګړنه یې په یوه بل پای کې کوچنی زبېښونکی لرل دي یوه پای کې چېرې یې چې خوله ده کوچنی زبېښونکی لري او بل پای کې غټ زبېښونکی غړی لري. د ټولو لیچ بدن په ۳۴ برخو وېشل شوی وي. د بدن کچه یې تر ۲۰ سانتي متره پورې وي. په بنسټیزه توګه په وچه کې او په تازه اوبو کې پیدا کیږي خو د ډلې (order Rhynchobdellida) غړي په دواړو تازه اوبو او سمندر کې شته دي، د همدې ډلې یو غړی علمي نوم یې (Haementaria ghilianii) ده تر نیم متر پورې اوږدیږي، تر ۱۵ سانتي متره پورې اوږد پوز لري په کوم کې چې ستنې ته ورته د وینې زبېښونکی غړی موجود وي. ځینې لیچ د نورو ژو ښکار کوونکي دي، ځینې خوسا شوي عضوي توکي خوري او یا بل ژوي پسې پرازیت وي.   لیچ د خپل پوستکي له لارې تنفس کوي. د ه...

سمندري چونجیان دي په برخو وېشل شوی بدن لري، په انالیډا فایلم (phylum Annelida) کې شامل دي، په پولیکیټا کلاس (class Polychaeta) کې ډلبندي شوي. د دوه نسلونه هېرمو دایس او ایورېتو (genera Hermodice and Eurythoe) غړي دي. که چېرې لمس شي نو پوستکی بخار ته ورته سوزی احساس کوي. د (H. carunculata) ډول یې کوم چې د کره بین سمندر په مرجاني ډبرو کې پیدا کیږي په نریو نازکو وېښتو پوښل شوی وي او که چېرې لمس شي وېښته یې ماتیږي. که چېرې لمس شي نو په ډېره اسانۍ د انسان په پوستکي ځان نښلولای شي، یو ډول ماده تولیدوي کومه چې د انسان پوستکي کې سوزی او بخار پیدا کوي.   فایرم وارم یا اور چونجی نوم د حشرو په ټورټریسیدای کورنۍ (family Tortricidae) کې د یوه پتنګ لاروا ته هم کاریږي - د ځینو ګونګټو لاروا او غټو ګونګټو ته په لمپیریدای کورنۍ (Lampyridae) کې هم فایر وارم نوم اخلي.  ...

د سبیلیدای کورنۍ (family Sabellidae) سمندري چونجیان دي، فایلم یې انالیډا (phylum Annelida) ده، په پولیکیټا کلاس (class Polychaeta) کې ډلبندي شوي. کله کله دا نوم د پولیکیټا کلاس د سېرپولیدای کورنۍ (family Serpulidae) غړو ته هم کاریږي کوم چې له دې چونجیانو سره ډېر نږدې تړاو لري.   سابلیډ په اوږدو تونلونو کې ژوند کوي کوم چې له شګې او خټو جوړ شوي او په مخاطي یا بلغمي مادې یې سیمنټ کړي وي خو سېرپولیډ بیا له کلسیم لرونکو توکو خپل تونلونه جوړوي. بڼکو ته ورته د مختلفو رنګونو جوړښت یې ښکرونه، ټنټکل یا حساس وېښته دي چې په دوه ګروپونو کې هر یو ګروپ د چونجي د سر په یوه او بله خوا کې نښتي. چونجنیان بڼکو ته ورته وېښته د خوړو او ساه اخیستلو لپاره غوړوي خو کله چې خطر احساس کړي سم د لاسه یې غونډوي.   د ژوند دوران یې له مایکروسکوپي ازاد لاروال دورې څخه پیل کیږي کوم چې له پلرنۍ سیمې خپر...

په انګرېزۍ کې ورته (angleworm) هم وایي. تر ۱۸۰۰ زیات په ځمکه کې د ژوند کوونکو چونجیانو ډولونه دي، د اولیګوکیټا کلاس (class Oligochaeta) کې او د انالیډا فایلم کې شامل دي. د لومبریکوس نسل (genus Lumbricus) غړي دي. د ځمکې چونجیان د نړۍ په هره هغه خاوره کې چې لوندوالی لري او کافي عضوي توکي لري تر څو د ځمکې چونجیان وساتلای شي پیدا کیږي.   د استرالیا یو ډول یې تر ۳.۳ متره (۱۱ فټه) پورې اوږدیږي. د (L. terrestris) ډول یې تر ۲۵ سانتي متره (۱۰ انچه) پورې اوږدیږي رنګ یې سور نسواري وي خو ځینې د ځمکې چونجیان د بېلګې په توګه د انګلستان (Allolobophora chlorotica) ډول شین رنګ لري. د (L. terrestris) سور رنګ لرلو لامل د دې چونجي په وینه کې د رنګدانې هیموګلوبین (pigment hemoglobin) ده.   د ځمکې د چونجي بدن کړۍ ته ورته برخو یا حلقو باندې وېشل شوی. په (L. terrestris) ډول کې د دې کړیو یا ب...

څو ډوله د روښانه سور رنګ لرونکي، په برخو د وېشل شوی بدن لرونکي چونجیان دي، په اوبو کې ژوند کوي او انالیډا فایلم (phylum Annelida) کې ډلبندي شوي.   په دې کې د تازه اوبو د چونجیانو نسل ټوبيفېکس (genus Tubifex) هم شامل ده کوم چې د خټو یا زرڼو د چونجي (sludge worms) په نامه هم یادیږي او د اولیګو کیټا په کلاس (class Oligochaeta) کې شامل دي او د ټوبيفیسیډای کورنۍ (family Tubificidae) غړي دي، د ګرمو سیمو د کبانو د خوړو په توګه کاریږي.   د سمندر پروبوسېز چونجیان (proboscis worm) هم پکې شامل دي، د نسل نوم یې ګلیسرا (Glycera) ده، د پولیکیټا په کلاس (class Polychaeta) کې ډلبندي شوي او د ګلېسرېډای کورنۍ (family Glyceridae) غړي دي. د شمالي امریکا په ختیځو سمندر غاړو کې پیدا کیږي، تر ۳۷ سانتي متره (۱۵ انچه ) پورې اوږدیږي.   همداسې میاشي ته ورته د مچ (midge) ځینې ډولونه چ...

د فایلم نوم یې انالیډا (phylum Annelida) ده - فایلم په کټګورۍ کې له کلاس پورته او له کېنګډم لاندې ده. انالیډ ته په برخو وېشل شوی چونجی (segmented worm) نوم هم اخلي. په بدن کې یو جوف یا خالیګاه (cavity or coelom) لري، د خوځښت وړ وېښته (bristles or setae) لري، بدن یې د عرضي کړیو (transverse rings) په ذریعه په برخو وېشل شوی وي. انالیډ تر ۹۰۰۰ زېات ډولونه لري چې په درې کلاسونو کې سره وېشل شوي دي: سمندریي چونیان (marine worms) په پولیکیتا کلاس (Polychaeta) کې شامل دي او دا کلاس په ازاد ژوند کوونکو (free-moving)، بې خوځښته (sedentary) او په تونل کې ژوند کوونکو (tube dwelling) باندې وېشل شوی. دوېم کلاس د ځمکې چونجیان (earthworms) دي کوم چې د اولیګو کیتا کلاس (Oligochaeta) کې ډلبندي شوي او درېم ډول یې لیچ (leeches) دي چې په هیرودی نیا کلاس (Hirudinea) ډلبندي شوي. په انالیډ کې لیچ داخلي جوف یا خالي...

د سپیانو څو ډوله نسلونه دي، په بنسټیزه توګه د بوي په ذریعه د راکون ژوي د ښکار لپاره کارېدل. د تور او قهوه اي رنګه کوون هونډ نسل په متحده ایالتونو کې له بلډ هونډ (bloodhound) او فاکس هونډ (foxhound) څخه اخیستل شوی، شکل کې ډېر بلډ هونډ ته ورته والی لري، لنډ وېښته لري، قد یې له ۵۸ تر ۶۸ سانتي متره پورې لوړیږي، له هر ډول سړو او خرابې هوا سره د مقاومت وړتیا لري، د هوسۍ، راکون، او خرس د ښکار لپاره کاریږي.    

د کاري سپیانو نسل ده، نسل یې په ۱۸ پېړۍ کې په برتانیا کې اخیستل شوی، دوه ډولونه لري د زیږه وېښتو کولي او د نرمو وېښتو کولي; دواړه ډولونه یې د رمو د ساتنې او څر لپاره کارېدل. سترګې یې بادام ته ورته شکل لري، نیم ولاړ نیم د مخې خوا ته تاو شوي غوږونه لري. شکل کې دواړه ډولونه یو بل ته ورته دي خو ځینې خلک یې جلا نسلونه ګڼي. قد یې له ۵۶ تر ۶۶ سانتي متره پورې لوړیږي او وزن یې له ۲۳ تر ۳۴ کیلو ګرامه پورې رسیږي.

د سپیانو نسل ده او له نورو سپیانو سره یې توپیر نیله توره ژبه لرل دي. اصلي ځای یې چین ده او په چین کې د هان کورنۍ (Han dynasty) له وخته د زېږېدیز کال څخه ۲۲۰ کاله وړاندې موجود وو. ګمان کیږي چې د سپیانو تر ټولو زوړ نسل ده، په جنتیکي توګه له لیوه سره ډېر نږدې تړاو لري. کوکو نوم یې د انګلیسي له زړې اصطلاح اخیستل شوی کومه چې له شرق څخه غرب ته د سوداګریز کاروان لپاره کارېده.   غټ سر، او ګڼ وېښته چې د غاړې برخه کې ببر دي لري، لکۍ یې ملا یا څنګ لور ته تاو شوې وي. قد یې له ۴۳ تر ۵۱ سانتي متره (له ۱۷ تر ۲۰ انچه) پورې لوړیږي او وزن یې له ۲۰ تر ۳۲ کیلو ګرامه پورې رسیږي. له مالک سره وفاداره خو له نابلده خلکو ډډه کوي....

د مې مېاشت په ۳۰ نېټه، کال ۱۸۸۶ په امریکا کې زېږېدلې او د سپتمبر په ۸ نېټه، کال ۱۹۴۶ د امریکا په نیویارک ښار کې مړه شوې.     د امریکا بشر دوسته او د سپیانو نسل اخیستونکې چا چې د جرمني شېفرډ نسل اخیستنه کې لویه ونډه لرلې.. همداسې ېې د ړوند خلکو لپاره ګایډ سپیان هم روزلي.  په کال ۱۹۰۶ کې ېې له والټر اې ووډ سره واده وکړ. والټر یو سوداګر وو چې د ډایري غواګانو د نسل اخیستنې فارم ېې لاره. کله ېې چې مېړه مړ شو د مېړه له مرګ نه دوه کاله وروسته په کال ۱۹۱۷ کې دپنسلوانیا راډنور ته ولاړه. او له دې ځای نه په کال ۱۹۲۱ کې سویزرلنډ ته ولاړه او د سویزرلنډ په وې وې سیمه کې د سپیانو خوښ شويو نسلونو لپاره د نسل اخستنې فارم او روزن ځای جوړ کړ.  په کال ۱۹۲۳ ووډ له جورج اېم اوسټیس سره واده وکړ. او دواړو له سپیانو نسل اخستنه او دسپیانو روزنه پېل کړه. په دې وخت کې دې جوړې د سویزلنډ د او د ټولې اروپا...

د هونډ سپیانو نسل ده. په ۱۹ پېړۍ کې انګلستان د دې سپیانو نسل اخستنه پېل کړه. د نسل اخستنې موخه ېې سپورت او په دښتو کې د سوی نیول وو. د ګرې هونډ او ټېرایر سپیانو ګډ نسل ده. د دې سپیانو قد له ۱۸ تر ۲۲ انچه پورې لوړیږي او وزن ېې تر ۱۳ کیلو ګرامه پورې رسیږي. په یو ساعت کې تر ۵۶ کیلو متره پورې منډه وهي.     

د اګسټ په ۲۸ نېټه، کال ۱۸۷۸ د امریکا په اشلنډ کې پېدا شوی او د فیبروری په۱ نېټه، کال ۱۹۷۶ دامریکا د نیویارک په روچسټر کې مړ شوی.  د امریکا رنځپوه یا پاتولوجیسټ وو چې د هغو سپیانو لپاره کوم چې کم خوني سره مخ وو او یا په متواتره توګه وینه ضایع کوله د خام ځیګر په ورکولو د انیمیا یا کم خوني علاج پېدا کړ. همداسې ېې د خطرناکې کم خوني مرض په ځیګر کې مطالعه او تشریح وکړه او علاج ېې پېداکړ. په دې چارو کې جورج ار مینوټ او ویلیم پي مورفای هم مرسته ورسره کړې وه چې د درېواړو هڅې دوی په دې وتوانول چې دغېرې ساري ناروغی علاج پېدا کړي او په کال ۱۹۳۴ نوبل پرایز وګاټه.  کله ېې چې په کال ۱۹۰۵ کې له جان هوپکینز پوهنتون (بالتي مور) نه ډیګري تر لاسه کړه نو په کال ۱۹۰۸ کې ېې د صفرا د سلولوز مطالعه پېل کړه چې له دې وروسته ېې د اکسیجن د هیموکلوبین انتقال کې دلچسپي پېدا کړه کوم چې د صفرا د سلولوز د تولید تشکیلونکی...

د سپیانو هغه نسلونه چې د ځای د ساتنې لپاره، د څارویانو د څرونې لپاره، او حیواناتو د ژغورنې او د پوځ او پولیسو سره په امنیت او جرم پیداکولو او مجرم نیولو کې مرست کوي. د دې سپیانو د بدن کچه له درمیان تر غټو پورې شته خود ټولو بدن قوي او عصلاتي وي. ټول نسلونه ېې وفاداره او هوښیار دي. د ځایونو د څوکیداري لپاره د اکیتا، بوکسر، بل ماسټیف، دوبېرمېن پنشر، ماسټیف، روټویلر او ګرېټ ډېن سپیانو نسل کارول کیږي. د حیواناتو د څرونې، ساتنې او ژغورنې لپاره د ګرېټ پېرانیز، کوموندور، کوواش، شېټلنډ، او د جرمني د شېفرډ سپیانو نسل کاریږي. د ژغورنې او تخلیه کولو لپاره د بېرنېس سپیانو نسل، د پرتګال داوبو سپیان، سنټ بېرنرډ او سلېډ سپیان کاریږي.     ...

په ټولو سپیانو کې د لوړ قد لرونکی نسل ده. له ډېر وخته په ایر لنډ کې دلیوانو د ښکار کولولپاره کاریږي. د دې سپیانو ذکر په ۲ پېړۍ کې هم شوی او په شکل کې ګرې هونډ ته ورته والی لري. د دې سپیان قد تر ۳۲ انچه پورې لوړیږي او وزن ېې تر ۵۴ کیلو ګرامه پورې رسیږي. ډدېر رنګونه لري او د مندې د تېز والي او په ښکار کې د ورتېا له وجې خلک ډېر خوښوي.    

د ښکاري سپیانو نسل ده. او کارونه ېې تر رېټرایور، پواینټر او سیټر سپیانو معمولا زېاته ده. دا سپیان په خپل لید او بوي باندې ښکار پېدا کوي. د بوي په ذریعه پیدا کوونکي هونډ (ډکس هونډ او بلډ هونډ) د روزنې لپاره خپل روزن ځایونه لري چې په ځمکه او هوا کې ښکار د بوي په ذریعه پېدا کوي. د لید په ذریعه د ښکار پیدا کوونکي (سالوکي او افغان هونډ سپیان) دي چې په خپل دید باندې له ډېر لرې ښکار ویني او پیدا کوي. ځنې هونډ سپیان لکه بیګل، باسېټ او فاکس هونډ په ډله کې منډه وهي خو افغان هونډ، بورزوی او لاسالوکي هونډ په ښکار پسې یوازې منډه وهي.      ...