Author: Zakria Rahimi

د وړو اسونو مختلف نسلونه دي، قد یې تر ۱۴۷ سانتي متره زیات نه لوړیږي، ارام طبیعت لري، لکه شټلنډ اسونه ، د ویلز اسونه، د امریکا پوني اسونه او همداسې د ایرلنډ کونېمارا اسونه.

پینټو هسپانوۍ کلیمه ده او مانا یې " رنګ شوی " ده. د اسونو کوم نسل نده بلکې د رنګ د ځانګړنې نوم ده. ځینې خلک ورته د (particoloured, pied, piebald, calico, and skewbald) اصطلاح ګانې هم کاروي. برګ یا ټاپې لرونکي اس ته وایي. د امریکا د هندیانو واړه اسونه تل پینټو رنګونه لرل او ډول یې بې ارزښته ګڼل کېده. کومې ادارې چې د اسونو د نسلونو مالومات ثبتوي د پینټو رنګ د اسونو ثبت کول رد کوي. په ۱۹۵۶ کې د دې اسونو د مالوماتو د ثبت لپاره (The Pinto Horse Association of America) اداره جوړه شوه او د هر نسل هغه اسونه چې پینټو رنګ لرونکي ګڼل کیږي په همدې اداره کې ثبت کیږي.  ...

هغه اس ته وایي چې بدن یې زېړ، کریمي یا طلایي رنګ لري، لکۍ او د څټ وېښته یې سپین یا سپینو زرو ته ورته رنګ لري. د اسونو کوم ځانګړی نسل نده بلکې د رنګ د ډول نوم ده او په هر نسل کې امکان لري.

د نر خره او له اسپې څخه پیدا شوي بچي ته کچر وایي. ډېر کم وخت له نر اس او خرې څخه هم بچی پیدا کیږي کوم ته چې انګرېزۍ کې (hinny) نوم اخلي او (hinney) هم لیکل کیږي له کچر (mule) څخه جوړښت کې کوچنی وي. کچر په کوچنۍ اسیا کې تقریبا ۳۰۰۰ کاله وړاندې د بار وړلو لپاره ژوي وو او تر اوسه د نړۍ په ډېرو برخو کې د بار وړلو لپاره کاریږي ځکه چې کچر له سختو شرایطو سره مقاومت کولای شي کوم چې خر او اس نشي زغملای. کچر معمولا شنډ وي او بچیان نشي زېږولای.   قد او غاړه یې اس ته ورته وي خو لنډ سر او غوږونه یې خره ته ورته وي. نري د بدن غړي لري او نوکونه یا د پښو نعلونه یې واړه وي. نسواري یا سور ته ورته رنګ لري. له ۱۲۰ تر ۱۸۰ سانتي متره پورې لوړ قد لرلای شي او وزن یې له ۲۷۵ تر ۷۰۰ کیلو ګرامه پورې رسیدای شي....

د درندو کاري اسونو نسل ده، اصلي ځای یې د فرانسې پېرچ سیمه ده. ګمان کیږي چې نسل یې د منځنیو پېړیو د فلندرز له غټو اسونو اخیستل شوی وي. په ۱۹ پېړۍ کې هڅه وشوه چې نسل کې یې کمه اندازه تغیر راوستل شي، د عربي اس ځانګړنې ترې لرې شي او په کاري درانده اس بدل شي. په ۱۸۵۱ کې یو څو متحده ایالتونو ته انتقال شول. د کرنې تر میکانیزه کېدو مخکې دې اسونو د امریکا کرنه کې انقلاب رامنځته کړ او تر هر کاري نسل یې په کرنه کې زیاته ونډه اخیستې. قد یې له ۱۶۳ تر ۱۷۳ سانتي متره پورې لوړیږي او وزن یې له ۸۶۰ تر ۹۵۰ کیلو ګرامه پورې رسیږي....

د اسونو نسل ده، پخوا په متحد ایالتونو کې په پراخه کچه خلکو ساتلي وو خو وروسته چا نه خوښول او نسل اخیستنه یې هم یوازې حکومت کوله. نسل یې د جسټین مورګان (Justin Morgan) په نامه اس څخه اخیستل شوی کوم چې په ۱۸۲۱ کې مړ شو. مورګان جوسټین د عربي اس او تورو برېډ ګډ بچی وو.   د مورګان اسونو قد له ۱۴۵ تر ۱۵۵ سانتي متره پورې لوړیږي وزن یې له ۴۰۰ تر ۵۰۰ کیلو ګرامه پورې رسیږي. د هرې موخې لپاره ترې کار اخیستل کیږي. په متحده ایالتونو کې یې د مالوماتو د ثبت اداره (American Morgan Horse Association) په ۱۹۰۹ کې جوړه شوه خو په ۱۸۹۴ کې یې لمړي ثبت شوي مالومات خپاره شوي....

  دانسل پخوا د کارنو لپاره کارېده خو په اوسني وخت کې د ن ندارې او سپرلۍ لپاره کاریږي. د قهوې په څېر خیره سور رنګ لري، له ۵۶ تر ۶۴ انچه پورې قد لوړیږي او تر ۴۵۰ کیلو ګرامه پورې ېې وزن رسیږي. د دې آسانو د مالوماتو د ثبت اداره په کال ۱۹۴۸ کې تاسیس شوه. 

اصلي نوم یې (Beryl Clutterbuck) ده، د ۱۹۰۲ کال، د اکتوبر په ۲۶ نېټه د انګلستان په لسټر شېر کې زېږېدلې او د ۱۹۸۶ کال، د اګسټ په درېمه نېټه، د کینیا په نایروبي کې مړه شوې. د انګلستان مسلکي پیلوټه، د اسونو روزونکې او له اسونو نسل اخیستونکې، لیکواله وه، تر ټولو نامتو کتاب یې (West with the Night) وو کوم چې په ۱۹۴۲ کې خپور شو او بیا ځلې په ۱۹۸۳ کې چاپ شو. مارخم لمړۍ انجلۍ وه چې د اتلانتیک سمندر له ختیځ څخه یې لوېدیځ ته یوازې الوتنه کړې.   په څلور کلنۍ کې له خپل پلار سره برطانوۍ ختیځې افریقا ته ولاړه. په افریقا کې د سیمې ایزو خلکو سره ښکار ته تلله، د افریقا سواهیلي او نورې سیمه ایزې ژبې یې زده کړې. د پلار دنده یې په کینیا کې پای ته ورسېده پلار یې له کینیا پېرو ته ولاړ او مارخم یوازې کینیا کې پاتې شوه. په ۱۸ کلنۍ کې په ټوله افریقا کې لمړۍ انجلۍ وه چا چې د اسونو د روزنې جواز ترلاسه کړ. ...

بشپړ نوم یې (Darrell Wayne Lukas) ده. د ۱۹۳۵ کال، د سپټمبر په ۲ نېټه، په متحده ایالتونو کې زېږېدلی. د امریکا د کوارټر او توروبرېډ اسونو روزونکی وو. روزل شوو اسونو یې زیاتې لوبې ګټلي. په کوچنیوالي کې یې کوچنی اس لره او په سیمه کې یې له ملګرو سره د منډې سیالي کوله. په ۸ کلنۍ کې یې د اسونو پلورل، پېرل او روزل پیل کړل. تر ۱۹۶۱کال پورې تر څو یې چې په (University of Wisconsin) پوهنتون کې ماستري وکړه همدې چارې ته یې دوام ورکړ.   په ۱۹۶۷ کې یې د کوارټر اسونو روزنه خپله دنده وګرزوله او په ۱۹۷۰ کې یې ۷۳ سیالۍ وګټلې. د ۱۹۷۶ - ۱۹۷۷ کلونو تر منځ یې د لوبو ۲۳ نور اسونه وروزل او دې ۲۳ اسونو یې په درې کلونو کې ۱۰۰۰۰۰ ډالر وګټل.   په ۱۹۷۸ کې یې د تورو برېډ اسونو روزنه پیل کړه. تورو برېډ اسونو یې یوازې په ۱۹۸۸ کې ۱۷.۸ میلیونه ډالر وګټل. تر ۱۹۹۰ کال پورې یې ۱۰۰ میلیونه او تر ۲۰۰۰ کال پو...

مکمل نوم ېې جان اېریک لونګډن ده. دانګلستان په وېک فیلډر یارک شېر کې د فیبروري میاشت په ۱۴ نېټه، کال ۱۹۰۷ کې زېږېدلی او د فیبروري په ۱۴ نېټه کال ۲۰۰۳ دامریکا په کلیفورنیا کې مړ شوی.  په انګلستان کې زېږېدلی امریکایي لونګډن دامریکا په اس د منډو وهلولوبې لوبغاړی وه. ۴۰ کاله د ۱۹۲۷-۶۶ کلونو ترمنځ لوبه کړې او ۶۰۳۲ لوبې ېې ګټلي. وروسته ویلي شومېکر په ۱۹۷۰ کې دلوبو دا شمېره پوره کړه.  لونګډن په کال ۱۹۵۲ کې په ۱۵ د مې اولنی امریکایي لوبغاړی وه چې ۴۰۰۰ لوبې ېې ګټلې وې له دې دوه کاله وروسته دانګلستان بل لوبغاړي ګورډن رېچارډ دلوبو دغه شمېره پوره کړه.  لونګډن په ۱۹۱۲ کې له خپلې کورنۍ سره له انګلستانه کاناډا کډوال شو. په ۱۹۲۷ کې د اوتا په ښار کې لوبې پېل کړې. له تقاوت نه وروسته د آسانو روزونکی شواو د ده له روزل شو اسانو یوه آس چې مجټیک پرنس نومېده په کال ۱۹۶۹ کې کوبه وګټله.     ...

په انګرېزۍ کې (Lippizaner) هم لیکل کیږي او د (Lipizzan) په نامه هم یادیږي. د اسونو نسل ده او نوم یې د اتریش له سلطنتي غوجلې (Lipizza) اخیستل شوی. نسل یې ۱۵۸۰ کې اخیستل شوی خو د نسل په اړه تفصیلي ثبت شوي مالومات یې له ۱۷۰۰ کال څخه موجود دي. نسل یې له بېر بېر، عربي او هسپانوي اسونو اخیستل شوی.

دامریکا دا ښار له فایت ښار سره په یو وخت کې پراخه شو چې دآسانو د نسل اخستنې عمده مرکز ګڼل کیږي. په دې ښار کې په کال ۱۷۷۵ کې د لګسینګټون په نامه جګړه رامنځته شوه او وروسته پرې همدا نوم کېښودل شو. په کال ۱۷۹۲ کې د کینټاکي د قانون جوړونې لپاره د ناستې ځای وه. په ۱۸۸۰ لسیزه کې دې ښار ته بل لقب (دغرب اتن) ورکړل شو. په کال ۱۷۸۰ کې د ټرانسلونیا کالج پکې جوړ شو چې اوس مهال پوهنتون ده او د دې ترڅنګ کتابتون، سینما او د میوزیک ټولنه هم تاسیس شوه. په اس د منډې وهلو لوبې سره په دې ښار کې خلک ډېره مینه لري. او د توروبرېډ چې د اس یو نسل د مالوماتو د ثبت اداره لري. د دې ادارې چار چاپېر کې د اسانو خورا زېات فارمونه شتون لري. دا ښار د غوییزو حیواناتو، د پسونو، د هر ډول تخم، د شنو وښو او تباکو د سوداګري مرکز ده. له دې پرته د بوربون په نامه ویسکي شرابو تولید، چاپ شوي توکي، د زېر بناو او ابادي ، د کمپیوټر د سا...

د ۱۹۰۴ کال، د اپرېل په ۸ نېټه، په نیویارک کې زېږېدلی او د ۱۹۷۰ کال، د فېبرورۍ په ۱۳ نېټه، په میامي کې مړ شوی. د منډو د سیالیو لپاره د امریکا د تورو برېډ اسونو نسل اخیستونکی او روزونکی وو. د جکوبس روزل شوو اسونو ۳۵۶۹ لوبې ګټلي او تر دې وخته د هېڅ روزونکي او نسل اخیستونکي اسونو دومره لوبې نه وې ګټلې همداسې په ۱۹۶۵ کال کې د جکوبس اسونو دومره پیسې وګټلې چې تر دې کال پورې د هېڅ روزونکي او نسل اخیستونکي اسونو نه وې ګټلې. ټولو اسونو یې تر ۱۹۶۵ پورې ۱۲۰۰۰۰۰۰ ډالر ګټلي وو....

دوېم نوم یې (William R. Haughton) ده. د ۱۹۲۳کال، د نومبر په ۲۳ نېټه، د متحده ایالتونو د نیویارک په ګلورس ویل کې زېږېدلی او د ۱۹۸۶ کال، د جولای په ۱۵ نېټه، د نیویارک په وال هالا کې مړ شوی. د اس د منډو په سیالۍ کې د اس ګاډۍ چلونکی وو د ۱۹۵۲–۵۹، ۱۹۶۳، ۱۹۶۵، اند ۱۹۶۷–۶۸ کلونو په کلنیو سیالیو کې تر ټول ښه د ګاډۍ چلونکی وو.   تر دې مخکې د نیویارک په شمال کې د اسونو په فارم کې وو. تر مرګ مخکې یې ۴۹۰۰ په اس د منډو سیالۍ ګټلي او په دې ټولو سیالیو کې یې ۴۰ میلیونه ډالر ترلاسه کړي. همداسې د اسونو ښه روزونکی هم وو او د خپلې مسلکي مودې په اوږدو کې یې د (Windshield Wiper, Rum Customer, Romulus Hanover, Laverne Hanover, Duke Rodney, Handle With Care, Christopher T., Rising Wind, Spartan Hanover, and Pammy Lobell) په نامه اسونه هم روزلي. په لوبو کې د ښې ونډې له امله د په (Grand Circuit Centenni...

د اس ګاډۍ لپاره د اسونو نسل ده، نسل یې له هکني او ویلز له وړو اسونو اخیستل شوی، اوس وخت کې په نندارو کې ترې کار اخیستل کیږي. تر ۱۴۵ سانتي متره پورې یې قد لوړیدای شي

د حمل او نقل یا بار وړلو لپاره د اسونو نسل ده، نسل یې په ۱۸ پېړۍ کې په نورفالک کې اخیستل شوی او اوسمهال یوازې په نندارو کې کاریږي. درانده عضلات او پراخه سینې لري. قد یې له ۱۴۷ تر ۱۵۷ سانتي متره پورې لوړیږي او وزن یې تر ۴۵۰ کیلو ګرامه پورې رسیږي. ډېر غسه ناک دي او باید د روزنې پر وخت یې پام وشي. متحده ایالتونو ته په لمړي ځل په ۱۸۲۲ کې انتقال شوي  

اصلي نوم یې (James E. Fitzsimmons) ده. د ۱۸۷۴ کال، د جولای په ۲۳ نېټه، د متحده ایالتونو د نیویارک په بروکلین کې زېږېدلی او د ۱۹۶۶ کال، د مارچ په ۱۱ نېټه، د فلوریډا په میامي کې مړ شوی. د متحده ایالتونو د اسونو روزونکی وو چا چې په ۷۸ کاله کې د ۲۲۷۵ سیالیو ګټونکي اسونه روزلي او ټولو اسونو یې ۱۳میلیونه ډالر ګټلي. د (stakes) سیالیو کې د سني جېم ۲۵۰ اسونو لوبې ګټلي همداسې په ۱۹۳۰ کې (Gallant Fox) د ده روزل شوي اس (American Triple Crown) ګټلی او په ۱۹۳۵ کې (Omaha ) اس (American Triple Crown) ګټلی.

بل نوم ېې هسټلینګ فیلیون ده او د جنوري په ۱ نېټه په کال ۱۹۴۰ کې د کاناډا په کیوبېک کې زېږېدلی. داسانو د منډې وهلو لوبغاړی، روزونکی او د منډې وهلو د کلب مالک وه. لس ورونه او خویندې ېې لرلې. کشر ورور ېې هنري نومېده او هغه هم د لوبغاړو روزونکی وو. هېروې په ۵ صنف کې مکتب پرېښود او په ۱۳ کلنۍ کې ېې په یوه ښار کې د ټانګې چلول پېل کړل. په ۱۷ کلنۍ کې ېې خپل اس واخیست او په کال ۱۹۶۱ کې امریکا ته ولاړ. په ۱۹۶۰ لسیزه کې بریالی لوبغاړی شو او په کال ۱۹۷۶ کې تر ټولو پر اس منډه وهونکو لوبغاړو غوره لوبغاړی وګڼل شو. په ۱۹۹۰ لسیزه کې تر ۱۳۰۰۰ زېاتې لوبې ګټلې وې. په ۱۹۹۶ کې د پولیسو لخوا ونیول شو او تر ۲۰۰۰ کال پورې ېې لوبې ونکړې خو کله چې هېروې د ټکس ورکولو په اړه د کافي مالوماتو نلرلو په اړه اقرار وکړ نو حکومت بېرته له قید نه ازاد کړ او په کال ۲۰۱۲ کې تقاوت شو د تقاوت کېدو پر مهال ېې ۱۵،۱۸۳ لوبې ګټلې وې. ...

د وړو اسونو نسل ده، نیمه وحشي اسونه دي، قد یې تر ۱۲۲ سانتي متره پورې لوړيږي، اصلي ځای یې د انګلستان د ډېون ډارټمور سیمه ده. د انګلستان ټاپوګان ټول نهه د اسونو نسلونه لري چې یو یې ډارټمور هم ده. ډېر خلک یې له دې سیمې نورو ته د غټو پوني اسونو د نسل اخیستنې لپاره انتقالوي او ځینې یې د سپرلۍ کولو لپاره روزي. په همدې نوم د انګلستان د پسونو یو ډول هم یادیږي.

د برازیل، ارجنټینا او د سوېلې امریکا د ځینې نورو هیوادونو د اسونو نسل ده. د سپرلۍ لپاره کاریږي. نسل یې له هغو هسپانوي اسونو اخیستل شوی کوم چې هسپانویانو له ځان سره مستعمرو ته بولي وو او په ارجنټینا کې ۳۰۰ کاله ازاد وحشي پرېښودل شوي وو. په ۱۹۲۰ کې یې د وحشي اسونو یوه ډله را ونیول شوه او د نسل اخیستنې پروګرام پیل شو. قد یې له ۱۳۷ تر ۱۵۰ سانتي متره پورې لوړیږي.