Author: Zakria Rahimi

د نومبر په ۲۹ نېټه، کال ۱۷۶۲، د فرانسې په بریو له ګی یارد کې زېږېدلی او د فیبروري په ۶ نېټه، کال ۱۸۳۳، پاریس کې مړشوی. د فرانسوي ژوي پېژندونکی (zoologist) وو او د عیسویانو د کتولیک ډلې راهب وو څوک چې د حشرو پېژندنې (entomology) پلار ګڼل کیږي. پییر اندرې په لمړي ځل له تفصیل سره حشرې او سخته پوسته ژوي ډلبندي کړي.   د طبیعي تاریخ شاګرد وو او مذهبي زده کړې یې کړې وې تر څو راهب شي. په کال ۱۷۸۶کې، په پاریس کې پر خپلې دندې ټاکل شوی وو. لمړي کتاب یې (Précis des caractères génériques des insectes disposés dans un ordre naturel) د حشرو پېژندنې لپاره د ساینسي مطالعې بنسټ کېښود. له دې پرته پییر اندرې د ۱۸۰۲–۰۵ کلونو تر منځ (Histoire naturelle générale et particulière des crustacés et insectes, 14 vol) یې لیکلی او خپور کړی.  ...

د کوني کبر چنګاښ لمړۍ کورنۍ ده. مختلف ډوله غڼه کوني کبر یا غڼه چنګاښ (spider crabs) پکې شامل دي. ډلبندي په ماجو ایډیا کې پنځه کورنۍ شاملې دي. Epialtidae Inachidae Inachoididae Majidae Oregoniidae دوه کورنۍ (Pisidae and Tychidae) اوسمهال د (family Epialtidae) فرعي کورنۍ ګڼل کیږي او نومونه یې (Pisinae and Tychinae) ته بدل شوي. همداسې (Mithracidae) کورنۍ هم اوسمهال په (family Majidae) کورنۍ کې فرعي کورنۍ ده او نوم یې (Mithracinae) ته بدل شوی. ساینسي ډلبندي کېنګډم ژوي فایلم ارتروپوډا فرعي فایلم کروستاسیا کلاس  مالاکوستراکا ډله دیکا پودا له ډلې لاندې براکیورا  ...

د کلک پوستو یا کروستاسیا فرعي فایلم کې ډلبندي شوی کلاس دی. د اوبو په تل کې د ژوند کوونکو ۱۲ ډولونه پکې شامل دي، د کلاس غړو ته یې نعل ډوله د اوبو ملخ (horseshoe shrimp) عام نوم اخلي. په ۱۹۵۵ کې هورډ اېل سنډرز په لمړي ځل موندلي. له (Remipedia in the Xenocarida) سره یو ځای ګروپ شوي. ټول سېفالوکاریدان د یوې کورنۍ (Hutchinsoniellidae) غړي دي. تر اوسه یې فوسیل نه دی موندل شوی. ډېری پوهان یې د کروستاسیا لمړني چنګاښونه ګڼي. تر ۱۵۰۰ متره پورې ژورو اوبو کې، په هر ډول رسوب کې پیدا کیږي. په سمندر کې په هر ډول رژېدلو توکو ځان تغذیه کوي. تشرېح او اناتومي هېرمافروډیټیک (hermaphroditic) کلک پوسته دي - هېرمافروډیټیک داسې ژوندي ته وایي چې خپل ځان کې دواړه د نر او ښځې تناسلي الې لري او په یوازې ځان د مثل تولید کولای شي. له ۲ تر ۴ ملي متره پوره اوږدوالی لري. غټ سر لري، د سر وروستۍ څنډه یې د سینې لمړۍ...

ښکاري د اوبو ملخ هر څه خوړونکی سمندري کلک پوسته دی. په ستوماتوپودا کلاس کې ډلبندي شوي. تقریبا ۳۴۰ میلیونه کاله وړاندې د مالاکوستراکا کلاس له نورو ډولونو رامنځته شوي. معمولا تر ۱۰ سانتي متره پورې اوږدیږي خو ځینې یې تر ۳۸ سانتي متره پورې اوږده هم شته. قاب، کاسه یا کاراپاس یې یوازې د سر وروستۍ برخه او د تنې لمړۍ څلور برخې پوښلې وي. د بدن رنګ یې له نسواري نیولی تر روښانه رنګونو پورې وي. تر اوسه یې تر ۴۵۰ زیات ډولونه پېژندل شوي. د استوایي او نیمه استوایي سیمو د سمندرونو په کمو ژورو اوبو کې ژوند کوي. پخوانیو اشوریانو ورته د سمندر ملخ نوم اخیسته. د استرالیا خلک ورته قاتل ملخ نوم اخلي. که چېرې په لاس کې واخیستل شي نو لاس سخت ټپي کولای شي او له همدې امله انګریزۍ کې ورته ځینې خلک د ګوتو پرې کوونکی (thumb splitters) نوم اخلي. مخکینۍ پښې یې ځواکمنې وي او د ښکار مړه کولو لپاره یې کاروي. د ارتروپوډ مخک...

جمع یې دواړه ډوله (Ostracods or ostracodes) لیکل کیږي. د کلک پوستو یا کروستاسیا (اوسټراکوډا) ګلاس دی. په انګریزۍ کې ورته تخم د اوبو ملخ (seed shrimp) نوم هم اخلي. تقریبا ۷۰۰۰۰ ډولونه لري، اوسمهال کې ژوندي ډولونه یې تقریبا تر ۱۳۰۰۰ پورې دي. په اوسمهال کې ژوندي ډولونه یې په مختلفو ډلو کې ډلبندي شوي. واړه کلکه پوسته دي، اودږوالی یې تقریبا تر ۱ ملي متر پورې دی خو ځینې ډولونه یې تر ۳۰ ملي متره پورې هم رسیږي. بدن یې یو بل اړخ کې هوار شوی وي او په کلسیمي صدف پوښل شوی وي. اوسټراکوډ د ناخالصې مورفولوجي پر بنسټ سره ګروپ شوي. په ایکولوجیکي توګه اوسټراکوډ یا د زو پلانکټون (zooplankton) برخه وي او یا د بېنتوس (benthos) برخه وي - زو پلانکټون هغه ژوي ته وایي چې تازه اوبو کې یا د سمندر اوبو کې بهیږي او یا بې منزله تګ پکې کوي، بېنتوس هغه ژوي ته وایي کوم چې د اوبو تل کې اوسي. په اوسټراکوډ کلاس کې (Myodoco...

د کروستاسیا یا کلک پوستو فرعي کلاس دی. د مایو بېنتوس (meiobenthos) برخه جوړوي - مایو بېنتوس ته مایو فونا (meiofauna) هم وایي د اوبو تل کې هغه واړه بې شمزي دي چې د سمندر او تازه اوبو تل کې ژوند کوي. میسټاکوکاریډا تر یو ملي متر پورې اوږدوالی لري، د شګو لرونکو سمندر غاړو کې ژوند کوي خو یوازې دې سیمو کې محدود نه دي. د ۲۰۱۲ کال تر اکټوبر میاشتې پورې یې ۱۳ ډولونه تشرېح شوي وو، دیارلس ډولونه یې په دوه نسلونو کې سره وېشل شوي. په (Derocheilocaris) نسل کې ۸ ډولونه او په (Ctenocheilocharis) نسل کې ۵ ډولونه ځای شوي. لمړی یې په ۱۹۳۹ کال کې د متحده ایالتونو د نیو اېنګلنډ سیمې په سمندر غاړه کې پېژندل شوی. د امریکا د سوېل او شمال په سمندر غاړو کې، د افریقا د سوېل او لوېدیځې مدیترانې په سمندر غاړو کې پیدا کیږي. په نوره نړۍ کې ممکن شته وي خو مطالعه شوي نه وي. تشرېح تر یو ملي متر پورې یې د بدن کچه ر...

مای سیډا د اوبو ملخ ته ورته کلک پوسته یا کروستاسیا دي. په مالاکوسټراکا کلاس کې ډلبندي شوي. غړو ته یې عام نوم اوپوسم د اوبو ملخ (opossum shrimps) کاریږي. ښځه یې د مارسوپیل تی لرونکو په څېر کڅوړه لري او له همدې امله پرې د اوپوسم نوم ایښودل شوی، اوپوسم هم مارسوپیل دي او ښځه یې د بچیانو د ساتنې لپاره کڅوړه لري. مای سیډا د خپلو لاروا بچیانو په همدې کڅوړه کې پالنه کوي. مای سیډ ساقه لرونکې یوه جوړه سترګې لري، دوه جوړه انتنونه لري، سینه یې په ۸ برخو وېشل شوې وي. د سینې هره برخه یې ضمیمه شوي یا ورپسې نښتي غړي لري، د سینې ټولې برخې یې کلکې کاسې، قاب یا کاراپاس لاندې پټې وي. ګېډه یې په شپږ برخو وېشل شوې وي او وړې ضمیمې یا ورپسې نښتي غړي لري. مای سیډ د نړۍ د ټولو سمندرونو په کمو او زیاتو ژورو اوبو کې پیدا کیږي. ممکن د سمندر تل کې او یا سطحې ته نږدې ژوند کوونکي وي. کوم چې د سمندر د اوبو تل کې ژوند کو...

د لرګیو د سپږو کورنۍ ده، په وچه کې اوسېدونکي کلک پوسته یا کروستاسیا دي، په اېزو پوډا ډله کې ګروپ شوي. د لرګیو د سپږو د نورو کورنیو برعکس د دې کورنۍ غړي کولای شي ځان د توپ په څېر تاو کړي. د توپ په څېر تاوېدنې ځانګړنه یې په زر پښي پېل او ځینې نورو ژو کې هم شته. په انګرېزۍ کې (pill) ګولۍ ته وایي، دوېمه مانا یې یې د جاکټ یا له وړۍ جوړې شوې ټوټې پر سطحه له تارونو غوټې جوړېدو ته وایي کوم چې ډېری وخت د زړېدو له امله وي. د دې سپږې نوم هم له همدې جوړښت اخیستل شوی. د دې کورنۍ غړو ته (Roly polies, slaters, potato bugs, doodle bugs and cheeselogs) نومونه هم اخلي. ډېر ډولونه یې د مدیترانې د سمندر سره سیمو کې پیدا کیږي خو یو څو ټولونه یې د اروپا په ډېرو سیمو کې ژوند کوي. د (Armadillidium vulgare) ډول یې د متحده ایالتونو نیو انګلنډ سیمې ته په ۱۹ پېړۍ کې انتقال شوی او اوسمهال د شمالي امریکا لویې برخې ته ...

د جون میاشتې په ۱۱ نېټه، کال ۱۸۶۰، د متحده ایالتونو د نیویارک په بوفالو کې زېږېدلې او د اپرېل په ۴ نېټه، کال ۱۹۴۳، په واشنګټن ډي سي کې مړه شوې. د امریکا ژوي پېژندونکې وه چا چې د کروستاسیا یا د چنګاښ کورنۍ (Crustacea) د ډلبندۍ (taxonomic) بنسټیز مالومات تاسیس کړي.   په ۱۸۸۱ کې یې د خپل ورور رېچارډ راتبن (Richard Rathbun) په غوښتنه له (Woods Hole Marine Research Center in Massachusetts) سره رضاکارانه کار پېل کړ. له سمندري چارو سره یې علاقه ډېره ژر پیدا شوه او په کال ۱۸۸۴ کې د (the U.S. Fish Commission) لخوا دنده ورکړل شوه تر څو د سمندري ژو نوملړ یا منځپانګه ترتیب کړي. په کال ۱۸۸۶ کې یې دنده (Division of Marine Invertebrates of the National Museum in Washington, D.C) ته بدله شوه او هلته یې د تعمیر ساتنه کوله.   په کال ۱۸۹۱ کې یې ساینسي لیکنې پېل کړې او پرله پسې یې تقریبا...

ټالیټریډي د امفو پوډ ډلې یوه کورنۍ ده. کوم چې په وچه کې ژوند کوونکي دي د (landhoppers) نوم ورته اخیستل کیږي او کوم چې په سمندر غاړو کې ژوند کوي د (sandhoppers) نوم ورته اخیستل کیږي او ځینې خلک یې بیا د شګو ګونګټه (sand fleas) بولي. ریښتینې ګونګټې یا سایفونپټېرن (siphonapteran) نه دي. انسان نه چیچي او یوازې د شګې لرونکې سمندر غاړې کې هم محدودې نه دي. سمندري امفو پوډ ډیری وخت د څپو په ذریعه سمندر غاړو ته راوړل کیږي خو که چېرې سیمه وچه شي ډېر ژر مړه کیږي خو برعکس ټالیټریډ تر ډېره په وچو شګو کې ژوندي پاتې کیږي. د سوېلې نیمې کرې د ټالیټریډ ځینې ډولونه په بشپړ توګه په وچه کې ژوند کوونکي دي. ساینسي ډلبندي کېنګډم ژوي فایلم ارتروپوډا فرعي فایلم کروستاسیا کلاس  مالاکوستراکا له ډلې پورته پېراکاریډا ډله امفوپوډا لمړۍ کورنۍ ټالیټروایډ...

د امفوپوډ کورنۍ ده. د غړو عام نوم یې اسکلیټي د اوبو ملخ (skeleton shrimp) دی. عام نوم یې له نازک تار ته ورته بدن څخه اخیستل شوی. د بدن د جوړښت له امله یې د غټ الګي، برایزوان او هایډرویډ ترمنځ په ډېره اسانۍ پټېدلای شي. ځینې خلک ورته اروا د اوبو ملخ (ghost shrimp) نوم هم اخلي. تشرېح د نري اوږد بدن له امله یې له نورو امفوپوډ سره په اسانۍ توپیر کېدای شي. تنه یې په درې برخو وېشل کېدای شي سیفالون یا سر (cephalon)، توراکس یا سینه (pereon or thorax) او ګېډه. د بدن د اوږدوالي زیاته برخه یې سینه جوړوي. سینه یې په اووه برخو وېشل شوې او برخو ته یې (pereonite) نوم اخلي. سر یې د سینې له لمړۍ برخې سره او بې کچې وړه شوې ګېډه یې د سینې له وروستۍ برخې سره نښتې. دوه جوړه انتنونه لري. د انتنونونو لمړۍ جوړه یې د دوېمې پرتله اوږده ده. په سر کې یې (mandibles, maxillae, and maxillipeds) شامل دي کوم چې د خ...

د کوني کبر چنګاښونه کورنۍ ده. غړو ته یې لامبو وهونکی کوني کبر (swimming crab) نوم اخلي. تشرېح پورټیونیډ کې د پښو څلورمه جوړه پایډل ته ورته هواره وي او د لامبو وهلو لپاره یې کاروي. د پښو د څلورمې جوړې هواروالی او د نورو منګولو تېره والی یې له پورټیونیډ چټک ښکاري جوړوي. ډېری ډولونه یې سمندر غاړې په اوږدو کې ژوند کوي لکه د اروپا سمندر غاړې کوني کبر د ډول علمي نوم یې (Carcinus maenas) دی، نیله کوني کبر د ډول علمي نوم یې (Callinectes sapidus) دی، مخملي کوني کبر د ډول علمي نوم یې (Necora puber) دی. ځینې ډولونه یې سوداګریز ارزښت لري لکه تور کوني کبر او د خټو کوني کبر. ځینې مسلکي کسان په دې کورنۍ کې (Carcinidae, Catoptridae and Macropipidae) جلا کورنۍ ګڼي خونور یې بیا د همدې کورنۍ فرعي کورنۍ ګڼي. ساینسي ډلبندي کېنګډم ژوي فایلم ارتروپوډا فرعي فایلم کروستا...

په نوسټراکا ډله کې یوازې یوه کورنۍ ټرایوپسیډای (Triopsidae) شامله ده. د کلک پوسته یا کروستاسیا ګروپ دی. غړو ته یې سپر د اوبو ملخ او د چونګښې بچي ته ورته د اوبو ملخ (tadpole shrimp or shield shrimp) نومونه اخلي. ټاډ پول انګریزۍ د هر دوه ژواکي لکۍ لرونکي لاروا ته وایي. هوار کاراپاس یا کلکه کاسه لري. یوه جوړه ترکیبي سترګې لري. ګېډه یې اوږده ده او داسې ښکاري چې په برخو وېشل شوې. په انګرېزۍ کې د ارتروپوډ د لکۍ برخې ته (telson) نوم اخلي، د لکۍ برخه کې یې دوه اوږدې څانګې شوې برخې دي. نوسټراکا هر څه خوړونکي دي، د لنډمهاله اوبو او کمو ژورو بندونو په تل کې ژوند کوي. په چلند، مورفولوجي او فزیولوجي کې د بدلون له امله یې د ډولونو په کچه پېژندنه ستونزمنه ده، په چلند، مورفولوجي او فزیولوجي کې بدلون ته په انګرېزۍ کې (Phenotypic plasticity) وایي. تشرېح له ۲ تر ۵ سانتي متره پورې اوږدوالی لري. د ...

د ټانېډسیا ډلې ته ټانېډ (tanaids) نوم هم اخلي. په مالاکوسټراکا کلاس کې کوچنی ګروپ جوړوي. ټانېډ ډله کې تقریبا ۹۴۰ ډولونه شامل دي. تشرېح ټانېډ واړه د اوبو ملخ ته ورته ژوي دي. اوږدوالی یې له ۰.۵ تر ۱۲۰ ملي متره پورې رسیږي. ډېری ډولونه یې له ۲ تر ۵ ملي متره پورې اوږدوالی لري. کلکې کاسې یا کاراپاس یې د سینې دوه برخې پوښلې وي. سینه کې درې جوړه ضمیمې یا ورپسې نښتي غړي لري. د بدن په ځینو برخو خټه کې سوریان جوړوي. د سینې نورې شپږ برخې یې غړي نه لري. د ګېډې پنځه برخو کې یې د لامبو وهلو لپاره غړي موجود وي. لکۍ کې یې یوه جوړه څانګو ته ورته شکل موجود وي. برانشونه یې د کاراپاس داخلي سطحه کې وي. د سینې غړي یې د خولې لور ته توکي د فلټر کولو او ځان تغذیه کولو لپاره ټیل وهي. ځینې ډولونه یې یوازې نور واړه ژوي ښکار کوي او ځان پرې تغذیه کوي خو ځینې ډولونه بیا په دواړو ښکار او د اوبو په فلټر کولو ځان ت...

د ډول علمي نوم یې (Macrocheira kaempferi) دی. د سمندري کوني کبر یو ډول دی، له جاپان سره چار چاپېره اوبو کې ژوند کوي. تر ټولو ارتروپوډ ژو اوږدې پښې لري. درې لاروا دورې او یوه (prezoeal) پړاو تېروي تر څو بشپړ ودې ته ورسیږي. په (Macrocheira) نسل کې مختلف ډولونه شامل دي، دوه فوسیلي ډولونه ( M. ginzanensis and M. yabei) یې د میوسین وخت دي او په جاپان کې موندل شوي. جاپانی غټ کوني کبر په جاپان کې تر ټولو خوندور خواړه دي او سوداګریز ارزښت لري. اوسمهال هڅې پیل شوي چې د نسل ساتنه یې وشي او د خوړو لپاره یې په نیولو بندیز ولګیږي. په جوړښت کې د اروپا کوچني غڼې کوني کبر (Maja squinado) ته ورته والی لري. تشرېح د پښو اوږدوالی یې د یوې پښې له پنجې د بلې پښې تر پنجې پورې تر ۳.۷ متره پورې رسیږي. د کاراپاس یا کلکې کاسې سور یې تر ۴۰ سانتي متره پورې وده کوي. د ټول کوني کبر وزن تقریبا ۱۹ کیلو ګرامه ته ر...

د اوسي پوډینای فرعي کورنۍ نیمه په وچه کې ژوند کوونکي کوني کبر چنګاښونه دي. د ټولې نړۍ په استوایي او نیمه استوایي سیمو کې، په سمندر غاړو کې عام پیدا کېدونکی چنګاښ دی. واړه ژوي ښکار کوي او یا په مردارو شوو ژو ځان تغذیه کوي. اروا نوم یې د شپې لخوا د فعالیت له امله پرې ایښودل شوی. په انګریزۍ کې ورته د شګو کوني کبر (sand crab) نوم هم اخلي خو همدا نوم د کوني کبر نورو ډولونو ته هم کاریږي کوم چې د دې فرعي کورنۍ غړي نه دی. اوسي پوډینای فرعي کورنۍ کې د غړو منګولې د نورو د کورنیو له کوني کبر چنګاښونو غټې دي، سترګې یې په اوږدو ډبلو ساقو کې وي، ډبلي ته ورته تنه لري. اوسي پوډینای فرعي کورنۍ کې ۲۲ ډولونه په دوه نسلونو کې ډلبندي شوي. په اوسېپوډېډای کورنۍ کې دوه فرعي کورنۍ شاملې دي، یوه فرعي کورنۍ اوسي پوډینای ده او بله د وایلن غږونکي کوني کبر یوسینای فرعي کورنۍ ده. دواړه کورنیو کې د کوني کبر منګولې تر ن...