اروا پوهنه

په کار ځای کې احساسات د خپلمنځي او بهر له نورو سره د خبرو او اړیکو د څرنګوالي ټاکونکي دي. په کار ځای کې پېښې، په پېښې کې پر ګډون کوونکو احساساتي اغیز لري. په کار ځای کې د احساساتي حالت پایلې او له دې رامنځته شوی چلند د افرادو، ګروپ او ټولنې لپاره د پام وړ اهمیت لري. که چېرې کار ځای کې احساسات مثبت وي نو د هرې دندې د غني کېدو او د پام وړ لاسته راوړنې لامل کیږي. همداسې کار ځای کې منفي احساسات لکه ویره، غسه سټرس، خپګان، دشمني د کاري تولید د کموالي او له کار څخه د انحراف لامل کیږي.   احساسات معمولا له ځانګړو پېښو سره تړاو لري او ډېری وخت دومره ځواکمن وي چې د فکر کولو په بهیر خپل اغیز لري. له بلې خوا د انسان طبیعت یا مزاج، په انسان کې تل موجود عام احساس دی کوم چې ځواکمن حالت ته نه ځي او د فکر په بهیر اغیز نلري، په اسانۍ یې تحریکونکی هم نشي پېژندل کېدای. په کار ځای کې د ډېرو پېښو پایل...

۱ - نفوذ کول او هڅونه د خبرو اترو یو شکل دی د انسانانو هر ډول فعل او انفعال د خبرو اترو یو شکل دی. په سوداګریزه نړۍ کې، د اغیزمنو خبرو اترو له لارې له نفوذ او هڅونې پرته هېڅ هم نشي ترلاسه کېدای. که چېرې د نړۍ تر ټولو بریالۍ سوداګرۍ په اړه څېړنې وکړی نو د بریا راز یې تل د نفوذ کولو او هڅونې وړتیا وي. تاسې به په دې پوه شی چې د خبرو طریقه کې، د خبرو ښې طریقه کې د اغیزمنو خبرو اترو له طریقې سره لوی توپیر موجود دی. کوم کسان چې د اغیزمنو خبرو اترو وړتیا لري یوازې په دې نه پوهیږي چې له نورو سره څرنګه خبرې وکړي بلکې په دې هم پوهیږي چې د خبرو له لارې په نورو کې څرنګه نفوذ وکړي او څرنګه یې یو څه ته وهڅوي. د اغیزمنو خبرو اترو وړتیا د وړتیاو لویه ټولګه ده کومه چې هر عام کس نلري. د وړتیاو دا ټولګه زده کیږي او تمرین کیږي.   ځینې خلک په نورو کې د غوړه مالي یا برید کوونکي چلند له لارې نفوذ...

۱- سټرس او د سټرس لامل کېدونکی یا سټرېسور سټرس د نورمال ژوند برخه ده. وخت نا وخت یې هر انسان تجربه کوي. خو ځینې خلک له دوامداره سټرس کړیږي او په ژوند یې منفي اغیز لرلای شي. سټرس زیاتې سرچینې لري لکه : - اړیکې - له مسلکي چارو سره تړلې مسلې - زدکړې - له اوږد مهاله ناروغي سره مقاومت - په ژوند کې بدلون لکه له مجردي خلاصون او متاحل کېدل، تقاوت کېدل، له دندې لرې کېدل، نوې دنده، ... - ورځنۍ چارې - مثبت فعالیت لکه په رخصتي تلل - په یوه وخت کې ډېرې چارې ترسره کول   ځینې خلک په دې پوهیږي چې څه یې سټرس کوي او دا چاره دې خلکو ته د سټرس د مخنیوي یا کمولو او یا هم په اغیزمنه توګه د مدیریت وړتیا ورکوي. ځینې خلک سټرس وي خو دې ته یې په اسانۍ نه پام کیږي چې څه سټرس کړي او څرنګه یې مدیریت کړي. که چېرې تاسې تل سټرس احساس کوی نو ځانته وخت ورکړئ ا...

په انګریزۍ کې دوه کلیمې (proactive and reactive) مختلفې مانا ګانې لري. د (proactive) مانا "یو کس، پالیسي یا کړنه کوم چې یو حالت کنټرول کوي او دا کنټرول د پېښې د رامنځته کېدو ته په غبرګون نه کوي بلکې خپله پېښې رامنځته کوي او کنټرول یې کوي." د (reactive) مانا "یو محرک یا پېښې ته غبرګون ښودونکی دی، په دې مانا کله چې یو څه په خپلسر پېښ شي غبرګون ورته ښي."   فعال کس داسې کس ته وایي چې مخکې تر پېښېدو عمل کوي. فعال کس اوسمهال کې فعالیت کوي تر څو په راتلونکې کې هرې پېښې ته چمتو او پرې برلاسی وي. ډېری وخت راتلونکې په خپلو کړنو هغسې بدلوي لکه څرنګه یې چې غواړي. کوم کسان چې ډېر فعال وي تل په راتلونکې کې د فعالیت، پروژو، پېښو، ستونزو او د اړتیاو په اړه فکر کوي. د راتلونکې لپاره موخې ټاکي او د ترلاسه کولو هڅه یې کوي. د چارو او موخې لپاره ټاکل شوي ضرب الاجل ته د مرستندویه پړاو نظر کوي او، د مو...

۱ - د هغه سټرس مخنیوی وکړئ کوم چې غیرې ضروري دی : د ټول سټرس مخنیوی ناشونی دی. که چېرې تاسې د داسې حالت مخنیوی وکړی په کوم پسې چې باید رسېدنه وشي نو دا تر ټولو نا سالمه طریقه ده. خو په ژوند کې د هغو سټرېسور یا د سټرس لامل کېدونکو مخ نیوی کولای شی کومو ته چې هېڅ اړتیا نلری او تاسې کې بې کچې زیات سټرس پیدا کوي.   - دا زدکړئ چې څرنګه "نه" ووایاست - که چېرې مو ژوند کې یو کس د بې کچې زیات سټرس لامل کیږي او تاسې هم دې کس سره اړیکه په سالمه توګه نشی رغولی نو دا اړینه ده چې دې کس ته ډېر کم وخت ورکړی او که چېرې داسې هم امکان نلري نو له دې کس سره په بشپړ توګه اړیکه پرې کړئ. - په خپل چاپېریال بشپړ کنټرول ولرئ - که چېرې مو ماښام کې خبرونه نا ارامه کوي نو تلویزیون مو بند کړئ، که چېرې مو ټولنیزو رسنیو کې ناخوښونکي خبرونه خپه کوي نو له کارونې یې ډډه وکړئ او یا یې د کارونې موخه وټاک...

ډېری خلک په خپل وخت کم کنټرول لري او ګمان کوي چې ژوند یې پېښو بوخت او کنټرول کړی. د دې خلکو ژوند په ریښتیا خلکو او پېښو نه وي کنټرول کړی بلکې یوازې دوي زهن کې په دې اند وي او له همدې امله په یوه موضوع زیاتې پوهې لپاره کتاب لوستلو ته هم وخت نلري. ډیری خلک د حقیقي حالت ناسم انځور زهن کې لري کوم چې په چارو کې د ماتې لامل کیږي او څوک چې حقیقي انځور ویني بریا ترلاسه کوي. ډیری خلک د وخت د مدیریت لپاره تخنیکونه، سیستمونه او نظرونه کاروي کوم چې دوېم ارزښت لري. د وخت د مدیریت لپاره لمړی ستاسې چلند دی کوم چې کار ځای کې ستاسې اړیکې ښې کولای شي، سټرس مو کموي، د مشري وړتیا درکې پیدا کوي، شخصي او مسلکي ودې کې مو چټکوالی رامنځته کوي، په روغتیا مو د بدو اغیزو مخنیوی کوي. چلند داسې څه نه دي چې تاسې یې لری یا یې نه لری، هر انسان کې موجود دی یوازې ستاسې د زهن ځواک وده ورکوي.   ډېری کوم خلک چې تخنی...

سټرس زمونږ د پېړۍ تر ټولو لویه ننګونه ده. د سټرس پیدا کوونکي حالتونه بې شماره او بیا تکرارېدونکي او پېښېدونکي دي، ځینې حالتونه یې د کاروبار او ورځني ژوند تل پاتې برخه وي. که چېرې حال کې دا حالت وپېژنو او راتلونکې کې یې په اړه وړاندوینه وکړای شو نو د سټرس کمولو یا له منځه وړلو کې مرسته کولای شي او په ډېره اسانۍ تاسې خپله ارامتیا ساتلی شی.   سټرس څه دی ؟ سټرس په چاپېریال کې هر بدلون، محدودیت او تهدید ته د بدن غبرګون دی. سټرس په بدن کې په اوتومات او طبیعي توګه رامنځته کیږي بدن د فشار لاندې نیسي تر څو یو بهرني محرک ته غبرګون وښي. دا چاره زهن چمتو کېدو ته هڅوي، چمتو کېدنه یا ممکن منفي وي او یا مثبته وي. دا چمتو کېدنه بیولوجیکي، فزیولوجیکي او اروایي زنځیري غبرګون دی.   هغه محرک له کوم سره چې باید زهن او بدن ځان همغږۍ کې کړي، د پورته یاد شوي زنځیر د پیل ټکی دی او د سټرې...

احساسات کولای شي ځواکمن وي. مخکې تر دې چې احساسات وپېژنو لاندې لنډه کیسه کې د یو بیلیونر احساساتو ته کتنه وکړئ. سټیو وین یو احساساتي بیلونر دی. خلک یې د عجیبو غریبو احساساتو او خلاقې، ارامتیا بښونکې علاقې له امله پېژني. یوه ورځ یې په خپل نوم یو هوټل په ۲.۷ بیلیونه ډالر جوړ کړ او د هوټل د افتتاح پر مهال یې وویل چې "دا تعمیر د نړۍ په ټول تاریخ کې تر ټولو پېچلی تعمیر دی" یوه ورځ یې ووېل "لاس وېګاس لکه خدای چې پیسې لرلې وي او لاس وېګاس یې جوړ کړی وي" تاسې کله له بیلیونر اجرایي مدیر دا ډول عجیبې غریبې ویناوې اورېدلي ؟ د متحده ایالتونو په نیوادا ایالت کې ډېری خلک سټیو وین یو ځواکمن کس ګڼي، د ځواکمن ګڼلو لامل یې دا دی چې سټیو خلک ویرولای شي او داسې خلاق کارونه کولای شي چې خلک خپلې ستاینې ته اړ باسي. په سیاستپوهانو یې کنټرول تر کچې اوښتی یو سیاستپوه یا باید د سټیو لپاره کار وکړي او یا بای...

احساسات زمونږ د ټولو د ژوند لویه برخه ده. هره ورځ مختلف ډوله احساسات تجربه کوو چې د هر یوه یې هر وخت کې کچه کمزورې یا ځواکمنه وي. د ځینو اداره کول یې اسانه چاره ده خو ځینې احساسات ډېر ځواکمن وي او مدیریت یې اسانه چاره نه وي. که چېرې د اوږ مهال لپاره مو منفي احساسات بې مدیریته پاتې شي نو زهني روغتیا کې ستونزې پیدا کولای شي. که یو کس د خپلو احساساتو مدیریت نشي کولای او دا ستونزه یې اوږد مهاله وي په انګریزۍ کې دې حالت ته (emotional dysregulation) وایي. او یوه اروایي ستونزه ګڼل کیږي. په احساساتو کې د مدیریت نشتوالی د تشویش، ډېپرېشن، شخصیت بې نظمي، پسیکوسیس او سټرس بې نظمي لامل کیږي. هر انسان کولای شي د خپلو احساساتو مدیریت زده کړي او دا چاره په سالمه توګه ترسره کړي. ټول احساسات اړین دي او هر یو یې یوه موخه لري. هر یو یې مونږ ته مالومات راکوي او دا مالومات زمونږ پام هغو اړینو پېښو ته اړوي کوم...

تشویش سټرس ته د بدن طبیعي غبرګون دی. د یو څه د پېښېدو په اړه د ویرې احساس دی. لکه یوه ښونځي ته په لمړۍ ورځ د استاد په توګه تلل، د دندې لپاره مرکه (انټرویو)، د عامه خلکو په مخ کې خبرې. خو که چېرې ویره مو اوږد مهاله وي، تر شپږ میاشتو زیات دوام وکړي، او ویره مو د ورځني ژوند مخه ډب کړي نو ممکن تاسې د تشویش بې نظمۍ لری.   هغه خواړه چې د تشویش علایمو کمولو کې مرسته کوي سالمون کب، کمومایل، زرچوبه، تور چاکلېټ، مستې او شین چای دی. د تشویش بې نظمي څه ده ؟ دا نورمال ده چې پیل کې په هر څه کې یوه اندازه سټرس او ویره احساس کړی. په پیل کې ویره نا خوښونکې ده خو ممکن تاسې کې د ډېر کار لپاره انګېزه پیدا کړي او د هر څه سمون ته مو وهڅوي. عامه ویره د ویرې احساس دی کوم چې موقتا پیدا کیږي او بېرته ځي خو د تشویش بې نظمي له انسان سره هر وخت مل وي، ویره بې کچې زیاته وي او انسان نا توانه ...

عصري اروا پوهنه د ساینسي څېړنو د طریقو لپاره هڅه ده او په نورو ډېرو رشتو کې ډېره ګټوره ثابته شوې. پیل یې په ۱۹ پېړۍ کې وشو او د طریقو د ساینسي څېړنو مشري دوه نورو مضمونونو کوله چې بیولوجي او فیزیلوجي وه. له ۱۹ پېړۍ تر اوسه هڅې بریالۍ شوې او د پوهې یوه لویه برخه تولید شوه کومه چې د ارواپوهنې د ساینس په توګه د پوهې یوه لویه تنه جوړوي. کله چې اروا پوهنه ساینس شوه نو ډېرو خلکو ته دا پوښتنه پیدا شوه چې د څه ساینس ؟ ځینو د اروا ساینس نوم ورکړ خو ساینس یې دا نور رد کړ ځکه ارو په خپله مذهبي نوم دی او ساینس د مذهب اړوند څېړنې نکوي ؛ ځینو ورته د ذهن ساینس نوم ورکړ او ځینو بیا ورته د خبرتیا د ساینس نوم ورکړ خو اروا پوهنې دا ټول نومونه رد کړل ځکه چې اروا پوهنه د شیانو مطالعه نکوي او د خبرتیا تر څنګ بې ارادې کړنې هم مطالعه کوي. اروا پوهنه د کړنو او د چلند مطالعه کوي او تر ټولو وروستی نوم یې د چلند ساین...

اروا پوهنه خورا زیاتې موضوع ګانې مطالعه کوي او د مطالعې کچې یې هم توپیر سره لري. په ټیټه کچه اروا پوهنه بیولوجیکي اغیزونه مطالعه کوي لکه جینونه، نیورونونه، نیوروټرانزمېټرونه او هورمونونه ؛ په منځنۍ کچه اروا پوهنه د یوه ځانګړي کس ځانګړنې او وړتیاوې مطالعه کوي خو په لوړه کچه اروا پوهنه ټولنې، ادارې او کلتورونه مطالعه کوي درېواړه په چلند تمرکز کوي.   د ځینو بې نظمیو په مطالعه کې درېواړه کچې شاملې وي لکه د ډېپرېشن په مطالعه کې چې لاملونه یې کلتوري، بیولوجیکي او ټولنیز دي او په ټوله نړۍ کې لسګونه لکه خلک په دې رنځ اخته دي. کوم اروا پوهان چې د ډېپرېشن په درملنه کې بوخت وي ډېری یې د نسخې لیکلو اجازه هم لري او په نسخه کې د پروزاک په څېر درمل د ډېپرېشن د کمېدو لپاره توصیه کوي. کوم اروا پوهان چې په منځنۍ کچه کې پوه لري له مراجعه کوونکو سره د هغه څه په درملنه کې مرسته کوي چې د ژوند له منفي ...

ټول ساینسپوهان که فزیکپوهان دي او که کیمیا پوهان او یا بیولوجي پوهان، که د ټولنې پېژندونکي او که اروا پوهان ټول د موضوع د مطالعې لپاره تجربوي طریقې کاروي. تجربوي طریقه کې مالومات راغونډیږي، مالومات ترتیب کیږي او د مالومات پایله د څېړنې د پایلې په توګه خپریږي. کومې طریقې چې ساینسپوهان د تجربوي طریقو لپاره کاروي ډېر پخوا جوړې شوې او کارول شوې طریقې دي او د نوو تجربو لپاره بنسټ ګڼل کیږي د همدې طریقو له مخې مالومات راغونډیږي، راغونډ شوي مالومات څېړل کیږي او بیا دیوې پاېله په توګه په یوه چوکاټ کې خپریږي.   ساینسي طریقه هم د انسان د چلند د مطالعې لپاره خورا اړینه ده خو په دې طریقه کې د انساني چلند په اړه ټولو پوښتنو ته ځواب نشي موندل کېدای ځکه چې هغه څه ساینسي نشي ګڼل کېدای د کومو په اړه چې مونږ د هو یا نه دقیق ځواب ونلرو او یوازې اټکل یا وړاندوینه وي. له همدې امله ساینسپوهانو د ارزښتو...

اروا پوهنه د ذهن او چلند ساینسي مطالعه ده. د انګریزۍ (psychology) کلیمه له یوناني کلیمو ترکیب شوې. د (psyche) مانا " ژوند " او د (logos) مانا " تشرېح " ده. لکه څرنګه چې زده کوونکو ته اروا پوهنه یو په زړه پورې مضمون دی همداسې زمونږ د ژوند یوه برخه هم ده. ډېری ارواه پوهان لیکولان هم دي او د اروا پوهنې اصول د فلمونو او سیریالونو لپاره لیکي تر څو په فلمونو او سیریالونو کې پرې تر سره شوي جرمونه حل کړي. مونږ کې ډېری کسان ممکن اروا پوه ته تللي وي او په دې پوهیږي چې اروا پوهنه څه ده خو په نړۍ کې سلګونه زره اروا پوهان موجود دي او ډیری یې په داسې ځایونو کې دنده لري چې ممکن تاسو یې په اړه تر اوسه نه وي اورېدلي.   ډېری اروا پوهان په څېړنیزو لابراتوارونو کې، روغتونونو کې او ځینو نورو څانګو سره کار کوي او په دې ځایونو کې د انسانانو او ژو چلند مطالعه کوي. د بېلګې په توګه یو اروا پوه په کوچنیان...

داوطلبي یا رضا کاري د انسان د اروا مبنا ګڼل کیږي. له میلیونونو کالو راهیسې انسانان سره ډله یا ګروپ شوي تر څو د ګډې موخې لپاره چارې په ګډه ترسره کړي. له ډېره پخوا د انسان د بقا لامل هم همکاري او داوطلبي یا رضا کاري ممکنه کړې. که چېرې همکاري او داو طلبي نه وای نو انسانان ممکن ډېر مخکې له منځه تللي وای. مونږ په ژوندیو موجوداتو کې نه تر ټولو غټ یو او نه هم ځواکمن یو نو که چېرې مونږ داوطلبي او له یو بل سره همکاري نلرلای نو مونږ به اوس په څه حال کې وای ؟   څرنګه خپله اداره کې داوطلب یا رضاکاره مدیران شو؟ د همدې چارې لپاره تر ټولو لمړی باید ځان وپېژنو او په دوېم ګام کې خپل چاپېریال کې نور وپېژنو. د ځان او نورو پېژندنې لپاره تر ټولو اړین همکاري او رضا کاري ده. داو طلب خلک کولای شي له تقاوت وروسته هم په یو بل مسلک کې ځان بوخت کړي او نوي ملګري پیدا کړي، په دندو د بوختو کسانو سره مرسته کولا...