طب

انتیبیوتیک داسې درمل دي چې له باکتریا پیدا شوي عفونیت سره جګړه کوي. په انګریزۍ کې ورته (antibacterial) نوم هم اخلي. د باکتریا په وژلو او د ودې په مخنیوي باندې د عفوني شوې برخې درملنه کوي. په لمړي ځل باندې انتیبیوتیک په ۱۹۳۶ کې کارېدلي. له انتیبیوتیک مخکې په متحده ایالتونو کې له هرو ۱۰۰ مړه کېدونکو کسانو ۳۰ کسان له هغو ناروغیو مړه کېدل د کومو چې اوسمهال درملنه په انتیبیوتیک کیږي. اوس وخت کې هم انتیبیوتیک د هغو جدي عفوني کوونکو ناروغیو درملنه کوي چې د انسان ژوند ګواښلی شي او د کمزوري عفونیت مخنیوی کوي تر څو په جدي او ژوند ګواښونکې ناروغۍ بدل نشي.   انتیبیوتیک مختلف کلاسونه لري او ځینې ډولونه یې د ځانګړي باکتریایي عفونیت لپاره ښه کار کوي. انتیبیوتیک په مختلفو شکلونو کې موجود وي لکه ګولی، کپسول، مایع، کریم، غوړ یا تیلو شکل کې. ډېری انتیبیوتیک یوازې د ډاکټر په نسخه له درملتون څخه ت...

په انګریزۍ کې حساسیت ته (allergy) وایي او کومو توکو سره چې تاسې حساس یاستی یا د حساسیت لامل کیږي (allergen) ورته وایي. حساسیت د بدن د ایمني یا دفاعي سیستم هغو بهرنیو توکو ته غبرګون دی کوم چې معمولا زیان اړونکي نه دي. بهرني توک ممکن خواړه وي، ممکن د ګلانو ګرده وي ممکن د ژو په بدن کې خشکي سره حساسیت وي.   ستاسې د بدن د ایمني یادفاعي سیستم دنده دا ده چې له بیماري پیدا کوونکو توکو سره جګړه وکړي او له منځه یې یوسي. کله چې ایمني سیستم فکر وکړي چې کوم څه ستاسې بدن له خطر سر مخ کوي برید پرې کوي. د حساسیت علایم د حساسیت له پیدا کوونکي عامل سره تړاو لري. علایم یې ممکن پرېنجېدل وي، ممکن په خوله پوزه یا کومه بله برخه کې پړسوب وي.   د هر انسان ایمني سیستم له چاپیریال سره ځان تطابق کې کوي د بېلګې په توګه که تاسې د ژو د بدن خشکي یا د ګلانو ګرده تنفس کړی ایمني سیستم یې پېژني چې بدن ت...

د زهني روغتیا یو حالت دی. په انسان کې غیرې عادي د بې کچې زیات فعالیت او تر کړنو مخکې د فکر د نشتوالي لامل کیږي. په دې روغتیایي حالت اخته کسان ډیری وخت په یوه کار تمرکز نشي کولای، په یوه ځای د ډېر وخت لپاره نشي کیناستلی. په دې ډول کسانو کې د انرژي بدلون او د پام نشتوالی د نورو په پرتله ډېر ژر رامنځته کیږي. دا روغتیايي حالت یې په زده کړو، کار، ټولنیز او کورني ژوند لوی اغیز لري. دواړه کوچنیان او لویان، نر او ښځه پرې اخته کیدای شي. دا ډول خلک په زوره مه اړ کوئ تر څو تمرکز ولري او یا هم ستاسې د تمې مطابق چارې پر مخ یوسي که نه نو روغتیا به یې نوره هم وځپل شي او تاسې به هم د هېڅ لپاره ستړي شی برعکس زغم ولرئ او داسې یې ومنئ لکه څرنګه چې دي. نښې او علایم ډېر علایم لرلای شي خو یو څو عام یې په لاندې توګه دي : - په چارو تمرکز کولو کې ستونزه - د چارې پای ته رسونه هېرول ...

په پوستکي کې واړه سوریان موجود وي، دې سوریانو ته په انګریزۍ کې (pores) نوم اخلي، باکتریا، دوړې، د پوستکي مړې شوې حجرې او غوړ کولای شي دا سوریان بند کړي، کله چې د پوستکي سوریان بند شي د وړې سپینکۍ دانې پیدا کېدو لامل ګرځي، سپینکۍ دانې ته په انګریزۍ کې (pimple, zit or blemish) نومونه اخلي. که چېرې ستاسې په بدن کې هر وخت سپینکۍ دانې پیدا شي مانا داده چې تاسې د ځوانۍ د دانو ستونزه پیدا کړې.   د ټولې نړۍ په نفوس کې تقریبا ۹.۴ % خلک د ځوانۍ دانې لري او یا یې تجربه کړي. په متحده ایالتونو کې د ځوانۍ دانې یا ځوانکۍ د پوستکي تر ټولو عام روغتیایي حالت ګڼل کیږي. ځوانکۍ یا د ځوانۍ دانې د بدن روغتیا ته کوم جدي زیان نه اړوي خو که چېرې ډېرې وي د وخت له تېرېدو سره د درد او پوستکي کې د ټپ لامل کیدای شي.   ځوانکۍ انسان کې نا ارامه احساس پیدا کولای شي، په مخ او د بدن په نورو څرګندو برخو ...

د ګیډې د درد لاملونه ډېر زیات دي، له باد نیولې تر جدي ناروغیو پورې لکه اپنډکس او د کرون ناروغي. تشخیص یې د درد له کچې او د درد له ځایه کیږي. د ګیډې درد د سینې او خاصره لګن ترمنځ رامنځته کیږي. د ګیډې درد ممکن د عضلاتو شاخک ته ورته درد وي، پڅ یا نا ښکاره درد وي، متناوب درد یا پر له پسې وقفې پېښېدونکی درد او یا تېره درد وي. د ګېډې درد ته انګریزۍ کې دوه اصطلاح ګانې (abdominal pain or stomachache) کاریږي.   سیمه ایز درد د ګېډې په یوه برخه کې محدود وي. دا ډول درد هغه مهال پېښیږي کله چې د ګېډې په یوه ځانګړي غړي کې ستونزه وي. د سیمه ایز درد تر ټولو لوی لامل په معده کې ټپ وي.   د عضلو شاخک ته ورته درد ممکن له نس ناستي (اسهال)، قبضیت او یا د ګېډې په باد له پړسېدنې سره تړاو ولري. په ښځو کې دا ډول درد ممکن له مودې وړاندې زېږون، د مثل تولید سیستم په غړو کې روغتیایي ستونزې او میاشت...

د تنې لاندې برخه ده. پاسه دیافراګم پردې له سینې جلا کړی، لاندې د خاصرې لګن باندې پای ته رسېدلی او وروسته یې د شمزی تیر او د پښتیود هډوکو وروستۍ برخه ده کوم چې د لګن خاصره له هډوکو سره څو انچه فاصله لري. یو څنګ او بل څنګ د بطن غړي هډوکو محفوظ کړي، مخې خوا ته یوازې نرم نسجونه دي کوم کې چې پوستکی، مختلف ډوله شحم، پراخې شوې عضلې، د شحم بله طبقه، پېریټونیم یا پریتون شامل دي.   کله چې خواړه معدې ته ولاړ شي نو د بطن غړي په خوځښت پېل کوي کوم چې بطن ته مختلف شکلونه ورکوي. په ماشومانو کې دا شکل ممکن د پام وړ بهر ته وتلی شکل وي. کوم غټ وګړي چې ښه روغتیا لري ممکن بطن یې له خوړو وروسته داخل ته ننوتی شکل ولري او عضلاتي طبقه وښي. په زړو خلکو کې بطن بهر او داخل کې شحم لري. په اومیندواره ښځو کې له ۱۲ اوونیو وروسته بطن غټیږي.   د بطن د جوف اساسي غړي د هاضمې غړي دي. لکه معده، کولمې ، ورس...

معمولا د نر جنسي ایپیزوډ داسې وي : – د جنسي اړیکي لپاره تحریک کېدنه که تصوري وي او که فزیکي دواړه په مغز کې پیل کیږي، له دې ځای څخه بدن د نر په جنسي اله کې عصابو ته سګنال لیږي په ځانګړې توګه د نر جنسي اله کې د پورته برخې عصابو ته. – دا سګنال د (corpora cavernosa) برخه کومه چې استوانه اي شکل لري په وینه ډکوي، دا بهیر د نر د جنسي الې د لکېدو لامل کیږي. – که چېرې جنسي تحریک ادامه پیدا کړي د نر جنسي اله نوره هم پراخیږي. – د نر د جنسي الې په بهرنۍ برخه کې عصاب بېرته مغز ته سګنال لیږي، دا سنګالونه چې مغز ته ورسیږي نو رګونه مناسب حالت ته بیایي، د بدن غړي او هورمونونه چمتو کوي. – کله چې نر د منیو تویولو حالت ته نږدې شي نو د (Cowper’s gland) په نامه مرغړي روښانه مایع پرېږدي تر څو یورېترا د منیو لپاره چمتو کړي. دا مایع هر هغه مضر عناصر وژني کوم چې له ادرارو په یورېترا کې پات...

په بدن کې ځیګر د فلټر کولو دنده لري بدن له زهري توکو خالي او صفرا تولیدوي. صفرا په هاضمه کې مرسته کوي، د شحمو په جذب کې او د هغو ویټامینونو په جذب کې کوم چې په شحمو کې حل کیږي لکه اې، ډي، اي او کې.   د صفرا کیسه (gallbladder) له ځیګر لاندې کوچنۍ کیسه ده، په ځان کې اضافي صفرا تر هغو ساتي تر څو چې وړو کلمو ته نه وي پمپ شوي.   معده (stomach) په خپل ځان کې خواړه ساتي او هاضمې ته یې چمتو کوي، په معده کې خواړه د هاضمې له جوس سره ګډیږي، مخکې تر دې چې خواړه وړو کلمو ته ولاړه شي د معدې عضلې یې میده کوي، په معده کې د هاضمې جوس هایډروکلوریک اسید (hydrochloric acid)، الیکټرولیټونه (electrolytes) او انزایمونه لکه (pepsin) دي.   لوز المعده (pancreas) یو مرغړی دی او انزایمونه ترشح کوي کوم چې د پروتینونو، کاربوهایډرېټونو او شحمو په هاضمه کې مرسته کوي. همداس اینسولین او ګلوک...

د بدن غټ غړی دی. د ګېډې پاسه ښي اړخ کې واقع وي، یوه څنډه یې د ګېډې پاسه کیڼ اړخ لور ته تللې وي. په بلوغ ته رسېدلي کس کې یې وزن معمولا تر ۱۵۰۰ ګرامه پورې وي. د ایمني سیستم او د میټابولیک فعالیت لپاره حیاتي رول لري. له فعالیت کوونکي ځیګر پرته انسان ژوندی نشي پاتې کیدی.   د ځیګر جوړښت شکل یې نیمې سپوږمۍ ته ورته والی لري. ځیګر دوه نرمۍ یا برخې لري. هره برخه یې په نورو وړو اتو برخو وېشل شوې وي. د اتو برخو هره وړه برخه یې تقریبا تر ۱۰۰۰ پورې وړې نرمۍ لري. هر نرمۍ یې کوچنی کانال یا تونل لري کوم چې د ځیګر عمومي تونل (common hepatic duct) ته بهیږي. په انګریزۍ (hepatic) هر هغه څه ته ویل کیږي چې له ځیګر سره تړاو لري. د نور بدن په پرتله په ځیګر کې د پام وړ زیاته وینه د ځیګر داخل کې بهیږي. تقریبا ۱۳ % د بدن له ټولې وینې هر وخت په ځیګر کې وي.   د ځیګر عمده دنده د بدن میټابولی...

په انګریزۍ کې دې حالت ته دوه نور نومونه (plugged or clogged milk duct) اخلي. د یوه یا څو هغو کانالونو بندېدو ته وایي چې د تي سر ته شیدې انتقالوي او بندېدل یې د ماسټیټیس (Mastitis) حالت پیدا کوي - ماسټیټیس روغتیايي حالت دی او په تي کې د پړسوب لامل کیږي. علایم یې په تي کې سیمه ایزه غوټه پیدا کېدل او د غوټې له پاسه سوروالی رامنځته کېدل دي. لامل یې د تي له ځینو برخو د شیدو نه تخلیه کېدل دي. د شیدو د نه تخلیه کېدو لامل کم وخت ماشوم ته تي ورکول، تنګ کالي اغوستل او تي ټپي کېدل او یا تي ته ضربه رسېدل وي. ځینې وخت یې ټینګې شوې شیدې هم بندوي. درملنه یې د شیدو په ویستلو او د بندېدو د لامل په سمون کیږي. لاملونه د تي ورکولو پر مهال عامه رامنځته کېدونکې ستونزه ده مختلف لاملونه یې : - کله چې په مناسبه توګه کوچنی شیدې نه روي - تنګ سینه بند یا جامې اغوستل - که چېرې تیان په...

سرطان د ناروغیو یوه ټولګه ده په کومو کې چې د حجرو غېرې نورمال وده شامله وي او دا حجرې د دې وړتیا لري چې په نورو حجرو برید وکړي او یا هم د بدن نورو برخو ته خپرې شي. سرطان د حجرو له غنچې (benign tumors) سره توپیر لري - د حجرو غنچه د بدن نورو برخو ته نه خپریدونکې وي خو که چېرې د حجرې غنچه مالیګنټ یا خپرېدونکې وي نو سرطاني تومور ګڼل کیږي.   ځینې علایم چې ممکن د سرطان له ودې سره په انسان کې راڅرګند شي غوټه یا مرغړی بدن کې پیدا کېدل، غیرې عادي د وینې جریان، اوږدمهاله ټوخی، بې لامله وزن له لاسه ورکول او د بولو په خوځښت کې تغیر دی. یاد علایم د نورو روغتیايي حالتونو علایم هم وي خو که چېرې انسان کې راڅرګند شي ازموینې کول اړین دي. تر ۱۰۰ زیات د سرطان ډولونه په انسان کې وده کولای شي.   په سرطان د اخته کېدونکو کسانو څخه ۲۲% د تباکو یا سګرټو څکونکي دي، همداسې ۱۰% یې زیات وزن لرونکي...

د اډېنو ویروس لپاره واکسین دی. په ترکیب کې یې اسېټون، الکول، انهایډروس لکتوز یا بې اوبو لکتوز، د کسټور غوړ، د سلولوز استات فلېټ، ډکسټروز، ډي فرکټوز، ډي منوز، (FD&C Yellow #6 aluminum lake dye)، د غوییزو له وینې اخیستل شوی (fetal bovine serum)، د انسان د وینې ( human serum albumin)، د مګنیزیم سټیرېټ، مایکرو کریسټالین، سي پلاسډون، پولاکریلین پوتاسیم، پوتاسیم فازفېټ، سودیم بي کاربونېټ، سوکروس یا عامه بوره ده.   د ۱۹۷۱ او ۱۹۹۹ کلونو ترمنځ د متحده ایالتونو پوځ ته هم ورکول کېده خو کله یې چې تولیدونکي شرکت تولید بس کړ نو پوځ ته یې هم ورکړه بنده شوه. دې واکسین په بدن کې ۴ او ۷ سیروټایپ ته د بدن ایمني سیستم تحریکوه. په ۲۰۱۱ کې یې تولید بیا ځلې (Teva Pharmaceuticals) پیل کړ او د متحده ایالتونو له پوځ سره یې هم قرارداد لاسلیک کړ....

نوم یې (mRNA vaccine) هم لیکل کیږي. د واکسین نوی ډول دی. د داسې ار اېن اې په ذریعه کومه چې ویکتور لري لکه (lipid nanoparticles) په بدن کې د ایمني سیستم فرعي فعال سیستم (acquired immunity) رامنځته کوي. لکه د نورمال واکسین په څېر تمه کیږي چې ار اېن اې واکسین بدن کې د انټي باډیز تولید تحریک کړي. د انټي جېن او پروتینونو لپاره د ار اېن اې د لړۍ کوډونه کوم چې پاتوجېن ته ورته والی لري. کله چې بدن ته واکسین تذریق شي نو میزبانې حجرې لړۍ ژباړي تر څو کوډ شوي انټي جېنونه تولید کړي کوم چې د بدن تطابق کوونکی ایمني سیستم د پاتوجېن ضد د انټي باډیز تولید ته هڅوي.   تر اوسه پورې د انسان لپاره د د ار اېن اې واکسین کارول نه دي تصدیق شوي. د خطر په کموالي، تولید او مدیریت کې د ډي اېن اې واکسین په پرتله ښه ګڼل شوي. یاد واکسین داسې ځانګړنې ښودلي چې د سرطان لپاره هم کارېدلای شي. ډېرې کمپنۍ چې په دې کې (C...

واکسین داسې بیولوجیکي جوړونه ده کوم چې د یوې ځانګړې عفوني کوونکې ناروغۍ لپاره د ایمني سیستم فعال فرعي سیستم (acquired immunity) رامنځته کوي. په واکسین کې معمولا یو عامل شامل وي کوم چې د ناروغۍ پیدا کوونکي مایکرو اورګانیزم ته ورته وي او یا هم خپله یو مړ شوی مکروب وي. په واکسین کې عامل د بدن ایمني سیستم تحریک کوي چې په واکسین کې عامل د یو ګواښ په توګه وپېژني او په عامل برید وکړي له منځه یې یوسي او په راتلونکې کې هر هغه مایکرو اورګانېزم چې له عامل سره تړاو لري د بدن ایمني سیستم یې وپېژني او برید پرې وکړي.   واکسین ممکن پروفیلکتیک وي دپروفیلکتیک مانا مخنیونکی ده (په یوه طبیعي یا وحشي پاتوجېن باندې په راتلونکې کې د عفونیت مخنیوی کوي)؛ واکسین ممکن تېراپیوټیک وي، تېراپیوټیک هغه څه ته وایي چې درملنه کوي (دا واکسین په انسان کې له شته یا موجودې ناروغۍ سره جګړه کوي لکه سرطان).   د...

له مړوند څخه وږې ته غزېدلي عصاب دي. د لاس د پنجې خوځښت یې دنده ده. په لېچو کې یوه او بله نیمه عضله ورسره نښتي. په ځانګړې توګه په څنګل کې د پوستکي لاندې د لاس په سطحه کې وي. که چېرې څنګل زیان وویني نو اولنار عصب هم زیان لیدلی شي. د څنګل له (funny bone) سره هم وصل دی او دې هډوکي کې حسي دنده لري. که چېرې په څنګل دوامداره فشار راوړل شي، د څنګل هډوکی بې ځایه شي او یا څنګل ټپي شي دا عصب زیان لیدلی شي. که چېرې زیان وویني د لاس په پنجه او مړوند کې حسي ستونزه پیدا کیږي، همداسې د مړوند په خوځښت کې هم ستونزه ورسره رامنځته کیدای شي....

د پښې هغو عضلو ته لارښونې راوړي چې پښه سیده کوي. لکه د (quadriceps) په څېر چې د ورون مخکې برخې کې دي. دا عصب مثلثي د تقاطع برخه لري او د خاصره لګن په سیمه کې تیر شوی. د ملا په دوېمو او څلورمو مهرو کې له شوکي نخاع جلا شوی. موټور فعالیت یې د ورون د مخې له پوستکي او د پونډۍ پوښلي له پوستکي حسي مالومات وړي. له دې عصابو د (saphenous nerve) عصب څانګه کړې کوم چې پښې ته لارښونې او حسي مالومات راوړي.  

له (right colic artery) سره موازي غزېدلی. د غټې کلمې له (right flexure and the ascending colon) برخو وینه تخلیه کوي. خپله د (right colic vein) ورید په (superior mesenteric vein) کې تخلیه کیږي. د غټې کلمې له (ascending colon) برخې سره نږدې دا ورید په دوه څانګو وېشل شوی، یوه څانګه یې صعودي او بله نزولي ده. نزولي څانګه یې د (ileocolic vein) ورید له (colic) څانګې سره وصل ده، صعودي څانګه یې له (middle colic artery's right branch) سره وصل کیږي.

په پښه کې واقع عضله ده. دقیق موقیعت یې د پښې تله ده. په انګرېزۍ کې د پښې تلې ته (sole of foot) وایي، مستقیما د (plantar aponeurosis) له پاسه وي کوم چې د پښې د منحني شوې برخې ملاتړ کوي. په پښه کې ژور تګ کوي او یوازې د (fascia) ډېره نرۍ طبقه یې له (lateral plantar vessels) جلا کوي. فېشیا (fascia) د نښلونکو نسجونو یو ډول دی.   په (calcaneus) کې د پښې د پوندې له هډوکي او د پښې په تله کې له (plantar fascia) پیل کیږې. په انګرېزۍ کې د پښې پوندې ته (heel of foot) وایي. عصبي ریښه د (medial plantar nerve) په نامه له عصابو ترلاسه کوي....

د (pubocapsular ligament) په نامه هم یادیږي. د ورون د مفصل په لاندې برخه کې د موجود لېګامېنټ یا عضلاتي وتر ملاتړ کوي. د ورون مفصل په ثبات کې مرسته کوي. مفصل نه پرېږدي چې مخکې او وروسته او څنګ لور ته د خوځښت لپاره له نورمال سیمې زیات حرکت وکړي. د مفصل بهرنۍ څرخ هم محدود ساتي. په مفصل کې نور لېګامېنټ یا عضلاتي وترونه د دې عضلاتي وتر په پرتله د مفصل د څرخ په محدودولو کې ز یات رول لري. د مفصل د کپسول د عناصرو ملاتړ کوي.