ټولې لیکنې

Asian tree mouse – د اسیا د ونې مږه

ټولې لیکنې
د (subfamily Platacanthomyinae) فرعي کورنۍ ده. درې ډوله واړه شخوند وهونکي ژوي دي. یوازې د هند د ګرمو سیمو په ځنګلونو او سوېلې اسیا کې پیدا کیږي.   د مالابار اغزنه د ونې مږه (Malabar spiny tree mouse) علمي نوم یې (Platacanthomys lasiurus) ده د هند د سوېل ختیځې سیمې په زړو شوو باراني ځنګلونو کې پیدا کیږي. په ونه کې د شپې لخوا ژوند کوونکې ده. د ونو په سوریانو کې ځالې جوړوي او خواړه یې میوه او مغزي دي. د بدن لاندې برخه یې کمه اغزنه وي او رنګ یې زېړ ته ورته والی لري. نوم یې د بدن له جوړښت څخه اخیستل شوی. د لکۍ بېخ کې یې وېښته لنډ خو د لکۍ څوکه یې ببره وي. د بدن کچه یې له ۱۲ تر ۱۴ سانتي متره پورې اوږدیږي لکۍ یې هم اوږدوالي کې شامله ده.   نورو دوه اسیاي د ونو مږو ته د ونو ړندې مږې (blind tree mice) نوم اخلي. د (genus Typhlomys) نسل جوړوي: د یوه ډول نوم یې چینایي د ونو ړنده م...
Anomalure – انومالیور

Anomalure – انومالیور

ټولې لیکنې
د انومالیوریډای کورنۍ (family Anomaluridae) غړي دي، د افریقا د شخوند وهونکو (rodent) ژو ۷ ډولونه دي. په دې کورنۍ کې غټ انومالیورس (large anomalures) د نسل نوم یې (genus Anomalurus) ده، پیګمي انومالیورس (pygmy anomalures) د نسل نوم یې (genus Idiurus) ده، بې الوته انومالیورس (flightless anomalure) د نسل نوم یې (genus Zenkerella) ده شامل دي. ټول د ګرمو سیمو په ځنګلونو کې ژوند کوي. په دې کې غټ او پیګمي انومالیورس په افریقا کې یوازیني الوت ته ورته ټوپ وهونکي شخوند وهونکي ژوي دي.   انومالیورس سپک جوړ شوی اسکلېټ لري، لوړ نری بدن، اوږده د بدن غړي او ځواکمنې منګولې لري. سترګې یې غټې، د بدن وېښته یې ګڼ او نرم وي. غټ او پیګمي انومالیورس د شپې لخوا ژوند کوونکي دي او په ونو کې ځالې جوړوي. غټ انومالیورس د ونې په ساقو او څانګو خوله لګوي او د ونې شیره څټي خو د دې تر څنګ مغزي یا وچې میوې، پاڼې، ...

Antonov An-32

ټولې لیکنې
د افغانستان هوایي ځواک له ۱۹۸۷ کال وروسته شپږ الوتکې ترلاسه کړې وې خو د کورنۍ جګړې پر مهال مجایدینو ویجاړې کړې کومې چې پاتې وې د ۲۰۱۱ کال په جون میاشت کې تقاوت شوې. ناټو یې د (Cline) په نامه پېژني. د دوه ماشینو لرونکې د ټرانسپورټ لپاره پوځي الوتکه ده.   د شوروي اتحاد او یوکراین الوتکه وه، طرحه کوونکی شرکت یې (Antonov) او جوړونکی یې (Aviant) وو. لمړۍ الوتنه یې د ۱۹۷۶ کال د جولای په ۹ نېټه کړې، اساسي کارونکي یې (Indian Air Force, National Air Force of Angola, Sri Lanka Air Force and Ukrainian Air Force) وو، د ټولو تولید شوو الوتکو شمېر ۳۶۱ ده. د یوې الوتکې ارزښت ۱۵ میلیونه ډالر وو. د طرحې بنسټ یې د (Antonov An-26) الوتکې وو او وروسته یې له طرحې (Antonov/Taqnia An-132) الوتکه ډیزاین شوه.   د انګولا، بنګله دېش، کولمبیا، استوایي ګینیا، هند، عراق، مکسیکو، پېرو، سریلانکا، اف...

Antonov An-28

ټولې لیکنې
ناټو یې د (Cash) په نامه پېژني. د دوه ماشینو لرونکې پوځي د ټرانسپورټ الوتکه ده. د طرحې بنسټ یې له (Antonov An-14M) الوتکې اخیستل شوی. د لنډې کرښې لپاره (Aeroflot) کارولې او د کارونې بل وړاندیز د (Beriev Be-30) الوتکې شوی وو خو د وړاندیز ګټونکې (Antonov An-28) شوه. د ۲۰۱۵ کال تر اګسټ میاشتې پورې یوازې ۱۶ الوتکې کارېدلې او نورې ټولې تقاوت شوې وې. د جواز لاندې په پولنډ کې (PZL-Mielec) هم تولید کړي خو په ۱۹۹۳ کې د ( PZL-Mielec) شرکت خپلې الوتکې (PZL M28 Skytruck) طرحه او تولید کړې.   رول یې د لنډې کرښې سپرلۍ انتقالول وو. جوړونکي شرکتونه یې (WSK PZL Mielec, Design group Antonov) دي، لمړۍ الوتنه یې د ۱۹۶۹ کال په سپټمبر کې کړې، کارونه یې په ۱۹۸۶ کې پیل شوې، د ۱۹۷۵–۱۹۹۳ کلونو ترمنځ تولید شوي. د ټولو تولید شوو شمېر ۱۹۱ ده،   د ملکي موخې لپاره یې کارونکي ارمنستان، روسیه، تاجکست...

Antonov An-26

ټولې لیکنې
افغانستان له ۱۹۷۵ کال راپه دېخوا ټولې تر ۵۰ زیاتې الوتکې ترلاسه کړې وې یوه الوتکه حزب اسلامي پاکستان ته وتښتوله او تر اوسه د پاکستان د هوایي ځواک د کراچۍ په میوزیم کې افغانانو ته د پېغور جوړولو لپاره ولاړه ده. افغانستان یادې الوتکې تر ۲۰۱۱ کال پورې وکارولې په ۲۰۱۱ کال کې یې تقاوت کړې   ناټو یې د (Curl) په نامه پېژني. د دوه ماشینو لرونکې، د ټرانسپورت لپاره پوځي الوتکه ده. د ۱۹۶۹ - ۱۹۸۶ کلونو تر منځ د شوروي اتحاد طرحه کړې او تولید کړې.   رول یې پوځي ټرانسپورټ وو، جوړونکی شرکت یې (Antonov) ده، لمړۍ الوتنه یې د ۱۹۶۹ کال د مې میاشت په ۲۱ نېټه کړې، کارونه یې په ۱۹۷۰ کې پیل شوې، بنسټیز کارونکي یې (Soviet Air Force, Pakistan Air Force and Vietnamese Air Force) وو، د ټولو تولید شوو شمېر ۱۴۰۳ ده، د طرحې بنسټ یې د (Antonov An-24) الوتکې او د تولید بل ډول یې (Antonov An-32) ده. ...

Antonov An-22

ټولې لیکنې
ناټو یې د (Cock) په نامه پېژني. د درنده د ټرانسپورټ لپاره پوځي الوتکه ده او (Antonov Design Bureau) د شوروي اتحاد پر مهال طرحه کړې. په لمړي ځل په ملکي ځای کې له شوروي اتحاد څخه بهر د پاریس په هوایي ننداره کې، په کال ۱۹۶۵ کې را څرګنده شوه. او له دې وروسته په پراخه کچه له هوا څخه د توکو او سر تېرو غورزونې او پوځي ټرانسپورټ لپاره د شوروي اتحاد وکاروله.   رول یې له هوا څخه ستراتیژیکه غورزونه وه، جوړونکی شرکت یې (Antonov) وو، لمړۍ الوتنه یې د ۱۹۶۵ کال د فېبرورۍ په ۲۷ نېټه کړې، کارونه یې په ۱۹۶۷ کې پیل شوې، ځینې هیوادونه یې تر اوسه کاروي، بنسټیز کارونکي یې (Soviet Air Force, Aeroflot and Antonov Airlines) وو، د ټولو تولید شوو شمېر ۶۸ ده. د روسې، بلغاریا او یوکراین هوایي ځواکونو ترلاسه کړې وې.   پیلوټان : له ۵ تر ۶ کسانو پورې چې هر یو مختلفې دندې لري، تر ۲۹۰ پورې سپرلیو ته ځ...

Antonov An-8

ټولې لیکنې
ناټو یې د (camp) په نامه پېژني. د شوروي اتحاد طرحه ده، د دوه ماشینو لرونکې د ټرانسپورت لپاره پوځي الوتکه وه. جوړونکی شرکت یې (Antonov) ده، طرحه کوونکی یې (A. Ye. Belolipetskiy) وو، لمړۍ الوتنه یې د ۱۹۵۶ کال د فېبرورۍ په ۱۱ نېټه کړې، په ۲۰۰۴ کې تقاوت شوي، د ټولو تولید شوو الوتکو شمېر ۱۵۱ وو. د سریلانکا، سنګاپور او متحده عرب اماراتو هوایي ځواکونو هم پېرلې وې. پیلوټان : یو پیلوټ، یو همکار پیلوټ، د مخابرې مسول، د ماشیندارې چلونکی، د الوتنې انجنیر، لارښوونکی؛ همداسې یې د ۴۸ سپرلیو د انتقال وړتیا لرله اوږدوالی : ۲۶ متره د وزرو پراخوالی : ۳۰ متره لوړوالی : ۹.۷ متره د وزرو سطحه : ۱۱۷.۲ مترمربع بې وسایلو وزن : ۲۱۲۵۰ کیلو ګرامه د الوتنې لپاره زیات نه زیات وزن : ۴۰۰۰۰ کیلو ګرامه پاور پلنټ : دوه ماشینونه او هر یو Ivchenko AI-20D turboprop, 5,180 hp ...

Alenia C-27J Spartan

ټولې لیکنې
د ټرانسپورټ پوځي الوتکه ده. د (Leonardo) شرکت وېشل شوې څانګې طرحه کړې، تر ۲۰۱۶ کال پورې یې د شرکت نوم (Alenia Aermacchi) وو. د (G.222) پخوانیو الوتکو پر مختللې طرحه ده، په متحده ایالتونو کې یې د (C-27A Spartan) په نامه یادوي. د ټرانسپورټ تر څنګ د سمندري ګزمې، ژغورنې، لټون، څارنې او کشف لپاره هم کاریږي. ځینې یې د برید وړتیا هم لري. د متحده ایالتونو هوایي ځواک د لنډې مودې لپاره وکارولې او په ۲۰۱۲ کال کې یې تقاوت کړې خو وروسته یې د (U.S. Coast Guard and United States Special Operations Command) لپاره ځانګړې کړې.   لمړۍ الوتنه یې د ۱۹۹۹ کال د سپټمبر په ۲۴ نېټه کړې، کارونه یې د ۲۰۰۶ کال په اکتوبر کې پیل شوې، بنسټیز کارونکي یې استرالیا، ایټالیا او متحده ایالتونه دي. د ۲۰۱۸ کال تر مې میاشت پورې د ټولو تولید شوو الوتکو شمېر ۱۰۱ وو. د یوې الوتکې ارزښت ۳۲ میلیونه امریکایي ډالر ده. ...

Airbus A400M

ټولې لیکنې
د اروپا د پوځي ټرانسپورټ الوتکه ده، څلور ماشینونه لري، طرحه کوونکی شرکت یې (Airbus Military) وو او وسمهال د (Airbus Defence and Space) په نامه یادیږي. له هوا څخه د تکتیکي غورزونې او ستراتیژیکه وړتیا لري. د (Transall C-160 and the Lockheed C-130 Hercules) الوتکو ځای نیونکې ده. د ټرانسپورټ تر څنګ که چېرې مناسب وسایل پکې نصب شي د طبي مرستو او هوا کې د تیلو ورکوونې لپاره هم کارېدلای شي. لمړۍ الوتنه یې په ۲۰۰۸ کې پلان شوې وه خو د ۲۰۰۹ کال د ډسمبر تر ۱۱ نېټې پورې وځنډېده، د ځنډېدو لامل یې د زیات لګښت له امله د پروګرام ځنډونه وه خو پېرودونکو یې د پروګرام مالي ملاتړ وکړ. د ۲۰۱۱ کال تر جولای پورې د ۸ هیوادونو هوایي ځواکونو د ۱۷۴ الوتکو غوښتنه کړې وه. لمړۍ الوتکه د فرانسې هوایي ځواک د ۲۰۱۳ کال په اګسټ کې ترلاسه کړې.   جوړونکی شرکت یې (Airbus Defence and Space) ده، لمړۍ الوتنه یې د ۲۰۰۹ کا...

Airbus A330 MRTT

ټولې لیکنې
بشپړ نوم یې (Airbus A330 Multi Role Tanker Transport MRTT) ده. په هوا کې تیل ورکوونکې ټانکر او د ټرانسپورټ الوتکه ده. د طرحې بنسټ یې د (Airbus A330) ملکي الوتکې ده. د استرالیا، انګلستان، عربستان، فرانسې، د متحده عرب اماراتو، سنګاپور او ځینو نورو هیوادونو هوایي ځواکونو یې د پېرولو تړون کړی. ټولو ۱۲ هېوادونو د ۶۰ الوتکو غوښتنه کړې او د ۲۰۱۸ کال تر پایه پورې ټولې ۳۰ الوتکې یادو هیوادونو ته صادرې شوي.   تر ۴۵۰۰۰ کیلو ګرامه پورې د اضافي وزن لپاره ځای لري. کابین یا تنه یې د ۳۸۰ سپرلیو لپاره د تغیر وړ ده. خو که چېرې سپرلۍ په دوه کلاسونو ووېشل شي نو د ۲۶۶ سپرلیو لپاره ځای لرلای شي. د طبي مرستو لپاره هم کارېدلای شي او تر ۱۳۰ پورې ټپیان، ناروغان او یا هر ډول اغیزمن کسان انتقالولای شي. همداسې لویه دروازه لري او کانتینرونه پکې بار کېدای شي.   پېښې په ۲۰۱۱ کال کې د جنورۍ په ...

Airbus A310 MRTT

ټولې لیکنې
بشپړ نوم یې (Airbus A310 Multi Role Tanker Transport MRTT) ده. په هوا کې تیل ورکوونکې ټانکر او د ټرانسپورټ الوتکه ده. د طرحې بنسټ یې د (Airbus A310) ملکي الوتکې پر بنسټ جوړ شوی. د دوه ګوني رول ( dual-role) لپاره طرحه شوې.   مخکې (Airbus A310) ملکي الوتکې وې او د پوځي موخې لپاره پکې اضافه شوې. اضافه شوي وسایل یې: ۱ - یو او بل اړخ کې دوه د تیل ورکونې پایپونه (AIR pods) ۲ - څلور اضافي د تیلو ټانکۍ (په ټوله الوتکه کې ۷۸۰۰۰ کیلو ګرامه د تیلو انتقال امکان لري) ۳ - د تیلو محاسبه کوونکی ماشین په انګرېزۍ کې یې (Fuel Operator Station FOS) بولي کوم چې د تیلو کچه محاسبه کوي او تیلو ورکړه کنټرول کوي ۴ - نظامي کامرې او مخابرې، بهر ګروپونه او یا هم وړانګه اچونکی ۵ - د تېل اچونکې الوتکې د نږدې کېدو لپاره د څارنې سیستم او د همدې موخې لپاره د شپې دوربین، او کامرې. دا سی...

Military transport aircraft – د پوځي ټرانسپورټي الوتکو نوملړ

ټولې لیکنې
په انګرېزۍ کې ورته (military cargo aircraft) نوم هم اخلي. د ټرانسپورت لپاره د څرخي وزرو او ثابتو وزرو الوتکې دي کومې چې له هوا څخه د پراشوټ په ذریعه پوځ ځمکې ته غورزوي، ځمکني پوځ ته له هوا خواړه, تجهیزات او اسلحه غورزوي او د یادو چارو لپاره مختلفې طریقې یا میتودونه کاروي. الوتنې یې نه کنټرول کېدونکې وي، د الوتنو لپاره سوداګریزې یا ملکي هوایي کرښې نه کاروي. ځینې الوتکې یې څو دندې پر مخ وړلای شي لکه جنګي الوتکو ته تېل ورکوونه، د پوځ ژغورنه او داسې نور ډول هېواد رول د کارونې د پیل تاریخ د ټولو تولید شوو شمېر             Aeritalia G.222 ایټالیا تکتیکي ۱۹۷۸ ۱۱۱ Airbus A310 MRTT اروپایي اتحادیه ستراتیژیکه / تانکۍ ۲۰۰۳ Airbus A330 MRTT اروپایي اتحادیه ستراتیژیکه / تانکۍ ۲۰۰۷ Airbus A400M اروپایي اتحادیه ...

Whip scorpion – وېپ لړم

ټولې لیکنې
په انګرېزۍ کې وېپ قمچینې ته وایي او دا لړمان هم اوږدې نرۍ قمچینې ته ورته لکۍ لري. د ډلې نوم یې (order Uropygi) ده خو ځینې خلک یې ډلې ته د (Thelyphonida) نوم کاروي. د ارتروپوډ ۱۰۵ ډولونه دي، په ارکنیدا کلاس کې شامل دي. په لکۍ کې نېښ نلري. یو ډول یې چې عام نوم یې (vinegarroon) او علمي نوم یې (Mastigoproctus giganteus) ده بخار پیدا کوونکې مایع شیندي کومه چې سرکې ته ورته بوي لري. له هند او جاپان نیولې تر نیو ګینې پورې پیدا کیږي په امریکا کې یې هم دوه نسلونه شته دي.

Redback – د سرې ملا غڼه

ټولې لیکنې
علمي نوم یې (Latrodectus hasselti) ده. د ګمنځ پښۍ غڼې ډول ده. د تېري اېډای کورنۍ (family Theridiidae) غړې دي. اصلي ځای یې استرالیا ده. ښځه یې زهر لري. دواړه نر او ښځه یې په ګېډه باندې سور یا نارنجي نښان لري. نر یې ډېر وخت د ګېډې پورته برخه کې سپین نښان لري. نر یې تر ۳ یا ۴ ملي متره او ښځه یې تر یو سانتي متر پورې اوږده وي. نر یې څو میاشتې او ښځه تر دوه یا درې کالو پورې ژوند کوي. له جنسي نزدیکت وروسته خپل نر مړ کوي.   که چېرې ښځه یې انسان وچیچي نو د چیچلو ځای یې سخت درد کوي, پړسوب پیدا کوي، همداسې بدن خوله کوي، بدن کې نا ارامي پیدا کیږي، کانګې کوي، فشار یې لوړیږي او ممکن ساه اخیستلو کې ستونزه پیدا کړي. که چېرې په وخت باندې د زهرو ضد درمل ورته تذریق شي نو د مرګ مخه یې نیول کېدای شي.    ...

vinegaroon – وینې ګارون

ټولې لیکنې
د وېپ لړم (whip scorpion) ډول ده. نوم یې (Vinegarroon) هم لیکل کیږي. په ساینس کې د (uropygids) په نامه هم یادیږي. وېپ په انګرېزۍ کې قمچینې ته وایي او د دې لړمانو لکۍ هم قمچینې ته ورته ده له کومې یې چې نوم اخیستل شوی. دې ډول ته وېنګېرین یا وینې ګارون نوم ځکه اخلي چې د برید پر وخت یو ډول مایع شیندي په کومه کې چې اسیټیک اسید موجود وي.

Spider-hunting spider – د غڼو ښکار کونکې غڼه

ټولې لیکنې
بل نوم یې (Pirate spider) ده. د ميمیټیډای کورنۍ (family Mimetidae) غړې دي. په ارا نې اېډا ډله (order Araneida) کې شاملې دي.تقریبا ۱۰۰ ډولونه لري او په ټوله نړۍ کې پیدا کیږي. چېرې چې بله غڼه پیدا کړي سم د لاسه یې خوري. د پښو لمړۍ جوړه یې وېښته لري. ځالې نه جوړوي او په پاڼو یا ونو کې ګرځي.

Orb weaver spider – کره اوبدونکې غڼه

ټولې لیکنې
د رانې اېډای کورنۍ (family Araneidae) غڼې دي کورنۍ یې په نورو دوه نومونو (Argiopidae or Epeiridae) هم پېژندل کیږي. په ارانې اېډا ډله (order Araneida) کې شاملې دي. کرې ته ورته شکل کې خپله ځاله جوړوي. په ۱۶۷ نسلونو کې تر ۲۸۴۰ زیات ډولونه لري. تر ټولو زیاتې پېژندل شوې یې د باغونو غڼې (garden spiders) دي. تر ټولو زوړ ډول (Mesozygiella dunlopi) یې په ۲۰۰۶ کې د فوسیل په توګه د هسپانیا په الاوا کې پیدا او مطالعه شو. فوسیلي ډول یې د ۹۹.۶ او ۱۴۵.۵ میلیونه کاله وړاندې ترمنځ زوړ ډول ده.  

Ogre-faced spider – ادمخور مخې غڼه

ټولې لیکنې
د ډینوپیډای کورنۍ (family Dinopidae) ټولې غړې دي، د کورنۍ نوم یې (Deinopidae) هم لیکل کیږي، په ارا نې اېډا ډله (order Araneida) کې شاملې دي. د سترګو یوه جوړه یې تل غټه وي او د ادمخورې شکل ورکوي له همدې امله پرې ادمخور مخې غڼه نوم ایښودل شوی. په ټولو معتدلو سیمو کې شته. د ډینوپیس نسل (Dinopis) غړې یې له ځان سره ځاله ګرځوي او چېرې چې ښکار وویني په ښکار یې وراچوي او ځاله کې یې نیسي.  
Scorpion – لړم

Scorpion – لړم

ټولې لیکنې
د ډلې نومونه یې (order Scorpiones or Scorpionida) دي. تقریبا ۱۵۰۰ د اراکنید ډولونه دي، ځانګړنه یې په برخو وېشل شوې منحني لکۍ ده. د بدن پای کې زهري نېښ او د بدن مخکې لور کې د رانیولو لپاره دوه پنسونه لري. په صحراګانو کې یې مختلف ډولونه پرېمانه پیدا کیږي خو له صحراګانو پرته په نورو ځایونو کې هم ژوند کوي. په بنسټیزه توګه د شپې لخوا فعال یا ژوند کوونکي (nocturnal) دي. په افسانو کې تل بد کاره خلک د لړم په نامه یاد شوي او یا له لړم سره تشبیه شوي. لړم ته د یونانیانو احترام د دې لامل شو چې اسمان کې د ستورو شکل ته (constellation Scorpius) نوم ورکړي کوم چې د زودیک (zodiac) نښان ده.   لړم په وچه کې ژوند کوونکی ارتروپوډ ده. د بدن د اوږدوالي منځنۍ کچه یې ۶ سانتي متره (۲.۵ انچه) ده. په نر او ښځه کې څو فزیکي توپیرونه موجود وي لکه نر زیات نری او لوړ وي او د ښځې په پرتله اوږده لکۍ لري. غټ ډول یې...

Nursery-web spider – د پالنې ځاله جوړونکې غڼه

ټولې لیکنې
د پیسوریدای کورنۍ (family Pisauridae) غړي دي، په ارانې اېډا (order Araneida) ډله کې شامل دي. ښځه یې د خپلو بچیانو د روزنې اوساتنې لپاره ځاله جوړوي او له خپلې ځالې سره د ساتونکې په څېر ولاړه وي. ډېر ډولونه یې د اوبو څنګ کې ژوند کوي. ښځه یې د هګیو کیسه په خوله کې ګرځوي، په کیسه کې یې تر سلګونه هګۍ وي، کله چې بچیان له هګیو راوتلو ته چمتو شي نو کیسه په بوټو کې را زوړندوي او خپله یې د ساتنې لپاره پیره کوي تر څو یې کوم ښکاري ژوی په بچیانو برید ونکړي.
Share
Hide Buttons