ټولې لیکنې

انسېر د خړو قازو د نسل نوم ده، د اناتیدای کورنۍ (family Anatidae) غړې دي، په انسیریفارمز ډله (order Anseriformes) کې شاملې دي. لس ډولونه لري، د بدن کچه او شکل یې تقریبا ریښتینو قازو ته ورته ده.   انځورونه علمي نوم عام نوم د ژوند سیمې Anser cygnoides  Swan goose سوان قازه په منګولیا کې، د چین په شمال او د روسې په سوېل ختیځ کې Anser fabalis Taiga bean goose تایګا بین قازه د اروپا او اسیا په شمال کې Anser serrirostris Tundra bean goose ټانډرا بین قازه شمالي سایبیریا کې Anser brachyrhynchus Pink-footed goose د ګلابي رنګه پښو قازه شمال لوېدیځه اروپا په ځانګړې توګه ایرلنډ کې، انګلستان، نیدرلنډ او د دنمارک لوېدیځ کې Anser albifrons Greater white-fronted goose د ډېر سپین رنګ لرونکې قازه شمالي امریکا، جاپان، سایبیریا، کاناډ...

یوه ژوندۍ ماده، د دې مادې ځانګړنې یا خواصو ښودنه کومو ځانګړنو کې چې ځواب او غبرګون، وده، میټابولیزم، د انرژۍ تبدیل او د مثل تولید شامل دي ژوند ده. هر ژوندۍ له یوه یا زیاتو ژوندیو واحدونو جوړ شوی کوم ته چې حجره وېل کیږي کوم چې د کاربن پر بنسټ د ترکیبونو او یا نورو ترکیبونو د شکل د تغیر وړتیا لري (میټابولیزم)، د ودې وړتیا لري، د ګډون او د مثل د تولید وړتیا لري. کوم ژوندي چې اوس پر ځمکه وینو شریک پلرونه لري، له ارثي تنوع او د چاپېریال له طبیعي انتخاب څخه رامنځته شوي. ځینې مطالعې وړاندیز کوي چې ممکن ژوند ۴.۱ بیلیونه کاله وړاندې پېل شوی وي تر اوسه پورې له ۳.۵ تر ۳.۷ بیلونه کاله وړاندې ترمنځ فوسیل پیدا شوي کوم چې ممکن له ځمکې لږ کم عمر ولري. تر اوسه پورې ۹۹.۹ % هغه نسلونه او ډولونه له منځه تللي چې مخکې یې په نړۍ کې ژونده کوه. د ساینس هغه څانګې چې د فعالیت پر بنسټ، د تاریخ پر بنسټ د ټولو ژوندیو ت...

جمع یې (amphioxi, or amphioxuses) لیکل کیږي او په انګرېزۍ کې ورته (lancelet) نوم هم اخلي. فایلم یې کورداتا (phylum Chordata) او فرعي فایلم یې سېفالو کورداتا (subphylum Cephalochordata) ده، د بې شمزیو څو ډوله دي. واړه سمندري ژوي دي کوم چې د نړۍ د ګرمو سیمو په اوبو کې د سمندر غاړو په اوږدو کې پیدا کیږي. دواړه مالیکولي او مورفولوجیکي شواهد یې داسې ښي چې له شمزي لرونکو سره تړاو لري.   د بدن اوږدوالی یې تر ۸ سانتي متره (۳ انچه) پورې رسیږي. په دوه نسلونو کې ګروپ شوي: یو نسل یې برانکیوسټوما (Branchiostoma) ده چې د امفایوکسېس (Amphioxus) په نامه هم یادیږي او بل نسل یې ایپیګونیکتایس یا ایپګونیچتایس (Epigonichthyes) نسل ده چې د اسیمینټرون (Asymmetron) په نامه هم پېژندل کیږي. تقریبا ۲۴ ډولونه دي، راډ ته ورته شکل لري، د کورداتا فایلم ځانګړنې لري، د کورډېټ ژو په څېر کرپندوکي ته ورته، راډ ته و...

د نسل نوم یې هم (genus Alligator) ده، دواړه ډوله کروکوډیلونه (crocodilians) دي او د معتدلې امریکا له کایمن (caimans) سره تړاو لري، د الیګاتوریدای کورنۍ (family Alligatoridae) غړي دي. تمساح لکه د نورو کروکوډیلونو په څېر غټې لکۍ لري کومې چې د خپلې دفاع او لامبو وهلو لپاره کاروي. غوږونه، سترګې او د پوزې سوري (nostrils) یې د سر پاسه برخه کې دي او کله چې د اوبو سر کې لامبو وهي همدا برخه یې له اوبو بهر وتلې وي او نور په اوبو کې ډوب وي. غاښونه یې (overbite) دي په انګرېزۍ کې (overbite) هغو غاښونو ته وایي چې د لاندې ژامې غاښونه د پاسه ژامې غاښونو کې ننوتي یا داخل وي. د لاندې ژامې په هره خوا کې څلور غټ غاښونه د پورته ژامې په ساکت کې داخلیږي.   تمساح غوښه خوړونکې (carnivorous) ده او په دایمي اوبو کې یا د اوبو تر څنګ ژوند کوي لکه سیندونه، بندونه، لوی ډنډونه. د خپل ځان لپاره غارونه باسي یا س...

د دیومیدې ایدای کورنۍ (family Diomedeidae) غړي دي، تر ۱۲ زیات د غټو سمندري مرغانو ډولونه دي کوم چې دیومیدې ایدای کورنۍ جوړوي، د ډلې نوم یې پروسیلاریفارمز (order Procellariiformes) ده. په ځمکه باندې داسې ګرځي لکه چې انسانانو کورني کړي وي او همدې امله جرمنان ورته (mollymawk) نوم اخلي مانا یې د سمندر غاړې بې عقلان ده بله مانا یې د سمندر غاړې بې عقله مرغان ده.   البتروس د دې وړتیا لري چې په باد لږېدونکي موسم کې په هوا کې تر ډېره وخته پرته د وزرو له وهلو پاتې شي خو کله چې باد نه وي نو خپل څورب او دروند بدن په هوا کې په اسانۍ نشي انتقالولای او غوره ګڼي چې د اوبو په سطحه ارام وکړي. لکه د نورو سمندري مرغانو په څېر البتروس هم د سمندر اوبه څکي او ډېر وخت له بېړیو سره مل وي تر څو له انسانانو په پاتې شونو ځان تغذیه کړي.   یوازې د مثل د تولید پر وخت سمندر غاړو ته ځي او خپله کې سره ډ...

سوپر کلاس یې اګناتا (superclass Agnatha) ده، سوپر کلاس د ټکزانومۍ په کټګورۍ کې له فایلم ښکته او کلاس پورته صف یا ترتیب وي. د لومړنیو بې ژامو کبانو د ګروپ ټول غړي دي، په دې کې لمپ پرې کبان (lampreys) او په پېټرومیزونیفارم ډله کې (order Petromyzoniformes) کې ډلبندي شوي، ، هګ کبان (hagfishes) کوم چې په مکسي فارم ډله (order Myxiniformes) کې ډلبندي شوي او ډېری هغه کبان چې اوسمهال یې نسلونه له منځه تللي شامل دي.   هګ کبان د شمالي اتلانتیک د کب نیونې د خوړو کوچنی افت ګڼل کیږي خو لمپ پرې کبان بیا د شمالي امریکا د کب نیونې خوړو ته ګواښ پیښونکی افت ګڼل کیږي ځکه چې دا کبان پرازیتي چلند لري او د شمالي امریکا د سلمون د کورنۍ (salmon family) په ټروټ کبانو (trout) برید کوي.   اګناتان کم سوداګریز ارزښت لري. په اګناتان کې کرانیاټ (craniate) فوسیلي کبان هم شامل دي او ټولې ځانګړنې یې د ...

د ډول علمي نوم یې (Spheniscus demersus) ده، د (black-footed penguin, Cape penguin, or jackass penguin) په نومونو هم یادیږي، د پېنګوېن ډول ده، په (order Sphenisciformes) ډله کې ډلبندي شوي. د سوېلې افریقا او نمیبیا د ساحلونو په اوږدو کې ژوند کوي.   فزیکي ځانګړنې قد یې له ۶۰ تر ۶۸ سانتي متره (له ۲۴ تر ۲۷ انچه) پورې لوړیږي او وزن یې تر ۴ کیلو ګرامه (۹ پونډه) پورې رسیږي. نر یې کمه اندازه له ښځې دروند او لوړ وي. تور او سپین رنګ لري خو واړه بچیان یې بیا خړې بڼکې لري.   خواړه د پېنګوېن مرغانو خواړه د افریقا واړه پېلچرډ (pilchards) کبان، مکرل کبان (mackerel) او انچووي کبان (anchovies) دي. خو خپله په پېنګوېن مرغانو بیا پیشوپړانګ، نولي یا ډانګلکي او وحشي پیشوګانې برید کوي. په وړو بچیانو یې نور سمندري مرغان برید کوي. کله چې سمندر ته په خپلو خوړو پسې کوز شي نو حلزون او...

د ډول علمي نوم یې (Psittacus erithacus) ده، د (African gray or gray parrot) په نومونو هم پېژندل کیږي، د توتي ډول ده او په (order Psittaciformes) ډله کې ډلبندي شوی. په ساو ټام، عاج ساحل، ټوله نایجیریا او کامېرون، د کونګون په جمهوریت کې، یوګاندا، تانزانیا او کینیا کې پیدا کیږي.   فزیکي ځانګړتیاوې د افریقا خړ توتي او نور ټول فرعي ډولونه یې سپینو زرو ته ورته خړ رنګ لري، سر کې یې رنګ ډېر خیره یا تېز ده، د سر او تنې بڼکې یې په پای یا چار چاپېره څنډو کې سپین رنګ لري. د لکۍ بنکې یې روښانه سور رنګ لري. کوم توتیان چې ډېر عمر لري ممکن د بدن بڼکو کې یې هم سور رنګ را څرګند شي. د سوېلې افریقا ځینې نسل اخیستونکو داسې نسلونه خوښ کړي وو چې د بچیانو ټول رنګ یې سور وو کوم چې په ډېر لوړ قیمت پلور کیږي. مخ یې په سپین پوستکي پوښل شوی وي او کله چې توتي وارخطا شي د مخ رنګ یې سور والی پیدا کوي. د (...

د فیل مرغه (elephant bird) په نامه هم یادیږي، بې الوته مرغان وو چې اوسمهال د پلایسټوسین (Pleistocene) مودې په انبارونو کې، د ماداګاسکار په ټاپو کې د فوسیل په توګه پیدا کیږي. پاتې شونې یې یو یا دوه ندي بلکې ښه پرېمانه دي. مختلف پېژندل شوي ډولونو یې غټ جوړښت درلود، مخروطي مښوکې یې لرلې، وړې ډبلې لنډې پښې یې لرلې او په پښو کې یې درې ګوتې موجودې وې. د وزرونو جوړښت یې ډېر زیات وړوکی ده په کوم چې الوت امکان نلري. د سر د کوپړۍ جوړښت یې کوچنی وه او نرۍ اوږدې غاړې یې لرلې. ځینو ډولونو یې تر ۳ متره پورې لوړ قد لره. Picture by Monnier - http://digimorph.org/specimens/Aepyornis_maximus/Aepyornis.phtml digimorph.org, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=79655...

د مرغیو کورنۍ ده په کومه کې چې د شمالي امریکا، د زړې نړۍ، د اوږدې لکۍ د مرغیو ټېټ موس (جمع ټېټ مایس) ډول (tits or titmice) او د نوې نړۍ بوش ټېټ (bushtits) ډول شامل ده. دواړه ګروپونه د عامو مرغیو د پاریدای کورنۍ (family Paridae) غړې دي او د پاسیریفارم په ډله (order Passeriformes) کې ډلبندي شوي. ټول اته ډولونه د ونو حشرې خوړونکې دي، اوږدې لکۍ او ورېښمینې بڼکې لري. خپله ځاله په دیوال کې ځوړنده جوړوي. تر ټولو زیات پېژندل شوی ډول یې د اوږدې لکۍ ټېټ (long-tailed tit) ده، علمي نوم یې (Aegithalos caudatus) ده په اوراسیا کې پیدا کیږي او رنګ یې تور او ګلابي وي. Picture by © Francis C. Franklin / CC-BY-SA-3.0, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=31139558 Picture by Scott Catron - Own work, CC BY 2.5, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=849195 Picture by ...

د ډول علمي نوم یې (Pygoscelis adeliae) ده، د پېنګوېن ډول ده، په (order Sphenisciformes) ډله کې ډلبندي شوي، ځانګړنه یې تورې اوسپینې بڼکې دي، د سترګو چار چاپېره یې د بڼکو سپینه کړۍ ده. په ګرمو میاشتو کې یې د مثل د تولید موده وي او د انترکتیکا په یخ لرونکو ساحلونو کې ډله ګرځي، له دې پرته په (South Shetland, South Orkney, and South Sandwich islands) کې هم د مثل د تولید کالونۍ جوړوي. په ژمي کې شمال لور ته ځي او خپلو خوړو پسې په یخ نیولو اوبو کې ګرځي.   فزیکي ځانګړنې قد یې له ۷۰ تر ۷۳ سانتي متره (له ۲۸ تر ۲۹ انچه) پورې لوړیږي او وزن یې له ۴ تر ۶ کیلو ګرامه (له ۹ تر ۱۳ پونډه) پورې رسیږي. نر یې ډېره کمه اندازه له ښځې لوړ او دروند وي. سر، غاړه، ملا او لکۍ یې تور رنګ او خېټه یې سپین رنګ لري. یوازې له سترګو یې ډېرې کمې سپینې بڼکې د کړۍ په څېر تاو وي. د وړو بچیانو غاړه یې سپینه او د ست...

بشړ نوم یې (Muḥammad Ibn Mūsā Kamāl Ad-dīn Ad-damīrī) ده. په کال ۱۳۴۱، د مصر په قاهره کې زېږېدلی او د اکتوبر په ۲۷ نېټه، کال ۱۴۰۵، د مصر په قاهر کې مړ شوی. مسلمان وو، د اسلامي علومو زده کړې یې کړې وې د ژو د پوهنغونډ (encyclopaedia of animals) لیکونکی وو.   د خپل وخت د لویو پوهانو شاګرد وو، د دیني زده کړو تر څنګ یې په ژبپوهنه او حقوقو کې ماستري وکړه. د قاهرې په خطبو، جوماتونو او د وخت په ښوونځیو کې یې تدریس پېل کړ. وروسته په الازهر پوهنتون (al-Azhar University) کې استاد شو. په خپل ژوند کې یې ډېر وخت روژه نیوله، زیات وخت یې په عبادت تېروه او د ژوند په اوږدو کې یې ۶ ځلې د مکې زیارت (pilgrimage) کړی.   پوهنغونډ یې د حیات الحیوان په نامه ده او د (A.S.G. Jayakar) نامه کس انګرېزۍ ته هم ژباړلی. په اوس وخت کې په ترکي، فارسي او لاتیني ژبو کې هم پیدا کیږي. په خپل پوهنغونډ کې یې ...

په انګرېزۍ کې ورته (enteropneust) نوم هم اخلي، د اېنتېروپنوستا کلاس (class Enteropneusta) ټول د نرم بدن غړي دي، فایلم یې هیمیکورداتا (phylum Hemichordata) ده. د مخې خوا پای یې د څېړۍ میوې یا زړي ته ورته ده او له همدې امله ورته د څېړۍ چونجی نوم اخلي. یو پوربوسیېز یا خرطوم ته ورته پوز (proboscis) او کولر (collar) لري کوم چې ممکن په نرمه خټه یا شکه کې د غار وېستلو لپاره کاروي. د بدن کچه یې له یو بل سره ډېر توپیر لري تر ټولو وړوکی یې ۵ سانتي (۲ انچه) د ډول علمي نوم یې (Saccoglossus) ده او تر ټولو اوږد یې تر ۱۸۰ سانتي متره (۶ فټه) د ډول علمي نوم یې (Balanoglossus gigas) ده. تر اوسه یې ۷۰ ډولونه تشرېح شوي.   د سمندر غاړو په اوږدو کې او تر ۳۲۰۰ متره ژورو اوبو کې شته دي. ډېری یې په هغو غارونو کې ژوند کوي چې د U شکل لري خو کوم چې په ژورو اوبو کې ژوند کونکي د سمندر په تل کې ازاده لامبو وه...

د سپورتي سپیانو نسل ده، نسل یې په متحده ایالتونو کې اخیستل شوی، د نسل اخیستنې موخه یې پر یخ لرونکو سمندر غاړو باندې د وېشتل شو باښو راوړنه وه. بدن یې اوبه نه جذب کوي، لنډ خو ډبل وېښته لري، د بدن په ځینو برخو لکه ملا او وږو کې یې وېښته ګورګوتي څپو ته ورته شکل لري، د سترګو رنګ یې زېړ عنبري وي. قد یې له ۲۱ تر ۲۶ انچه (له ۵۳ تر ۶۶ سانتي متره) پورې لوړیږي او وزن یې له ۲۵ تر ۳۶ کیلو ګرامه پورې رسیږي.

کاري ټېریر سپیان دي، نسل یې په سکاټلنډ کې اخیستل شوی. د اوسني نسلونو رنګ یې کمه اندازه له خپلو پلرونو سره توپیر لري. لنډې پښې، لنډ مخ لري. د مخ شکل یې داسې ده لکه چې تل لوبې او فعالیت کول غواړي. د بدن رنګ یې خړ نیله، قهوي، کم رنګه زېړ او یا نسواري وي. قد یې له ۹.۵ تر ۱۰ انچه (له ۲۴ تر ۲۵ سانتي متره) پورې لوړیږي او وزن یې له ۶ تر ۶.۵ کیلو ګرامه پورې رسیږي.

د سپیانو نسل ده، نسل یې په ۱۹ پېړۍ کې، په انګلستان کې اخیستل شوی، نسل یې د سپین ټېرایر او بل سپي څخه اخیستل شوی (د سپین ټېرایر نسل اوسمهال په نړۍ کې له منځه تللی). په نسل کې یې ممکن ځینې نور نسلونه هم ګډ شوي وي. د نسل اخیستنې موخه یې د نورو سپیانو له سیمې شړل او یا د سیمې ساتنه وه. مخروطي لکۍ، لنډ وېښته، اوږد شوی مستطیل ته ورته اوربوز، مثلثي سترګې او هګۍ ته ورته سر لري. قد یې له ۲۱ تر ۲۲ انچه (۵۳ تر ۵۶ سانتي متره) پورې لوړیږي او وزن یې له ۲۳ تر ۲۷ کیلو ګرامه (له ۵۰ تر ۶۰ پونډه) پورې رسیږي. واړه بل ټېرایر هم شته چې په انګرېزۍ کې ورته (miniature bull terrier) وایي کوم چې یو جلا نسل ده...

د وړو سپیانو نسل (breed of toy dog) ده، په ۱۹ په پېړۍ کې یې نسل له (affenpinscher) او د کوڅې له عامو سپیانو اخیستل شوی. هوښیار او مهربانه طبیعت لري. قد له ۷ تر ۸ انچه (له ۱۸ تر ۲۰ سانتي متره) پورې رسیږي او وزن یې له ۴ تر ۵ کیلو ګرامه پورې رسیږي. شکل یې داسې وي لکه چې تل فعالیت ته چمتو وي، تورې سترګې، لنډ مخ او پورته تاو شوې پوزه لري. د بدن رنګ یې سور نسواري، تور او یا د دوه رنګونو ترکیب وي.

د هټلر کتاب په پښتو کې (زما مبارزه) په جرمني کې (Mein Kampf)، په انګرېزۍ کې (My Struggle) یوه سیاسي تګلاره یا منشور ده چې اډولف هټلر لیکلې. د هټلر یوازینی بشپړ شوی کتاب ده چې د جرمني د نازیانو په رژیم کې د نازیانو یا ملي سوسیالیستان انجیل ګڼل کېده. په دوه جلد کې چاپ شوی لمړی جلد یې په کال ۱۹۲۵ او دوېم جلد یې په کال ۱۹۲۷ کې خپور شوی او لنډیز شوې بڼه یې په کال ۱۹۳۰کې راڅرګنده شوه. په کال ۱۹۳۹ کې ۵۲۰۰۰۰۰ کتابونه پلورل شوي وو کوم چې په ۱۱ ژبو کې ژباړل شوي وو.   لمړی کتاب " د بدل اخیستو حل " کوم چې په کال ۱۹۲۴ کې، د باوریا پوځي کلا، لینډزبرګ کې لیکل شوی وو چېرې چې هټلر بندي وو. په دې کتاب کې د هټلر د ځوانې په اړه، د لمړۍ نړیوالې جګړې په اړه، د جرمني د حکومت د ۱۹۱۸ کال د خیانت په اړه لیکل شوي. په دې کتاب کې د هټلر له فاشزیم ډکه نظریه هم خپره شوې: اریایان یې نابغه قوم ګڼلی او یهود یې پر...