ټولې لیکنې

په انګرېزۍ کې ورته (patrol aircraft, maritime reconnaissance aircraft) نومونه هم اخلي او پخوا ورته امریکایانو د (patrol bomber) نوم اخیسته. د ثابتو وزرو الوتکې (fixed-wing aircraft) دي دنده یې د څوساعتو لپاره په سمندري اوبو کې ګزمه کول، د خلکو لټون او ژغورنه، په بېړیو او اوبتلونو بمونه غورزول دي.  

یوه نظامي الوتکه وي، د الیکترونیکي جګړې لپاره تجهیز شوې وي، د چل کارونې او د رادار د جام کوونې د طریقو له لارې د دښمن د رادار او مخابراتي سیستم د اغیزمنتوب له منځه وړلو لپاره کاریږي. په داخل کې جام کوونکی سیستم لري. دا الوتکې جوړې شوې الوتکې نه وي بلکې په نورو الوتکو کې د جام کوونې وړتیا اضافه کیږي. د نړۍ تر ټولو د نامتو الیکترونیکي جنګي الوتکو نوملړ لاندې وګورئ J-16D (China) EA-6B Prowler (US) EF-111A Raven (US) EC-130H Compass Call (US) EA-18G Growler (US) Kawasaki EC-1 (Japan) Shaanxi Y-8EW (China) Embraer R-99 (Brazil) IAI 202B Arava (Israel) Tornado ECR (Germany-Italy-UK) EF-10B Skyknight (US) Denel TP1 Oryx EW / Communication Jammer (South Africa)...

یوه جنګ کوونکې الوتکه وي په کومه کې چې د بم غورزونې وړتیا اضافه شوې وي. په بنسټیزه توګه د سپکې بم غورزونکې او یا برید کوونکې الوتکې په توګه کاریږي. په طبیعت کې له بم غورزونکې او برید کوونکې سره توپیر لري. په الوتکو کې اوسمهال د راکټونو او د هدایت وړ میزایلونو او لایزري بمونو ځای پر ځای کولو د دې ډول الوتکو ارزښت او اړتیا کمه کړې.   عصري الوتکې کومې چې هم هوا کې له بلې الوتکې سره جنګ کوي او هم پر ځمکه او سمندر کې هدف ولي په انګرېزۍ کې ورته (multirole combat aircraft or strike fighters) نومونه اخلي....

په انګرېزۍ کې ورته (strike aircraft, or attack bomber) نومونه هم اخلي. یوه تکتیکي نظامي الوتکه وي اساسي دنده یې بم غورزونه ده خو د بم غورزونکې الوتکې (bomber aircraft) سره یې بنسټیز توپیر داده چې هدف دقیق وېشتلای شي، دوېم توپیر یې داده چې د ټیټې کچې له هوایي دفاعي سیستم سره د بم اچولو پر وخت مخ کېدای شي. د الوتکو دا کلاس د ځمکني پوځ د ملاتړ لپاره کاریږي تر څو د ځمکني پوځ سره نږدې د دښمن پوستې یا پټنځایونه او بېړۍ له منځه وېسي. د دښمن نظامي فعالیت ته هم ځواب وایي. کومې الوتکې چې په سمندر کې په بېړیو برید نه کوي د (ground-attack aircraft) نوم هم ورته اخلي. جنګ کوونکې الوتکې (fighter aircraft) هم ډېر وخت د برید کوونکو الوتکو دنده ترسره کوي....

د سر په کوپړۍ کې یو سوری ده. له کوم څخه چې لاندې یاد شوي جوړښتونه تېریږي. superior and inferior divisions of oculomotor nerve (III) trochlear nerve (IV) lacrimal, frontal and nasociliary branches of ophthalmic (V1). abducens nerve (VI) superior and inferior divisions of ophthalmic vein. Inferior division also passes through the inferior orbital fissure. sympathetic fibers from cavernous plexus

په انګرېزۍ کې ورته (Sylvian fissure or lateral fissure) نومونه هم اخلي. دا چاود پورته د (frontal lobe) او (parietal lobe) برخه لاندې له (temporal lobe) څخه جلا کوي. د مغز په دواړو نیمه کروي شکلونو کې موجود ده. د مغز په چپه نیمه خوا کې د څنګ چاود د ښي خوا په پرتله زیات اوږد او لږ منحني ده. کله چې انسان د مور په ګېډه کې وي په ۱۴ اونۍ کې دا جوړښت په مغز کې را څرګندیږي. په څنګونو کې څو څانګې هم لري، څانګې یې (inferior frontal gyrus) په فرعي برخو وېشي. د څنګونو په چاود کې (transverse temporal gyri) هم شامل ده کوم چې د (auditory cortex) برخه ګڼل کیږي....

په انګریزۍ کې ورته (cerebral fissure, medial longitudinal fissure, or interhemispheric fissure) نومونه هم اخلي. د شمزي لرونکو په مغز کې ژوره برخه ده کوم چې مغز په دوه نیمو کرو وېشي. د مغز په دواړو خواو کې د تاو شوو برخو بهرنۍ سطحې ته د (gyri) او (sulci) نومونه اخلي یا هم په بله مانا د هر تاو سطحې یې دوه نومونه لري. د (falx cerebri) برخه یې د مغز اوږد غزېدلي چاود کې ده. د (corpus callosum) برخه یې د دوه نیمو کرو د پای په منځ کې ده.

په اناتومۍ کې (Fissure) لفظ له لاتینۍ (fissura) کلیمې اخیستل شوې، په لاتینۍ ژبه کې یې جمع (fissurae) ده. مانا یې درز، چاود، طبیعي وېش، ژوره کنده، اوږد شوی خط ته ورته مات ځای ده. یا د بدن په مختلفو برخو کې پرې شوی ځای ده کوم ته چې (sulcus) نوم هم اخلي.

په طبي ژبه کې ورته (Fissure) هم وايي. په انګرېزۍ کې ورته (dental caries or cavities) نومونه هم اخلي. د غاښ ماتېدنه یا له کاره لوېدنه ده، د ماتېدو لامل یې د باکتریا لخوا تولید شوي اسید دي. مات شوی ځای له تور تر زېړه پورې مختلف رنګونه لري. نښې یا علایم یې درد وي او عوارض د غاښ چار چاپېره په نسجونو کې پړسوب، د غاښ له لاسه ورکول وي.   د غاښ چونجي وهلو لامل د باکتریا د اسیدو د غاښ له سخت نسج (enamel, dentin and cementum) سره ګډېدل یا حل کېدل دي. کله چې باکتریا خوسا شوي خواړه یا بوره د غاښ د سطحې له پاسه تجزیه کړي دا اسید تولیدیږي. ساده بوره یا قند د باکتریا د انرژۍ بنسټیزه سرچینه ګڼل کیږي او کوم خواړه چې زیات خواږه لري د غاښ د چونجي وهلو لامل ګرځي. بل لامل یې د خولې پاک نه ساتل دي.   د غاښ د چونجي مخنیوی د خولې پاکې ساتنې ته، د خوږو خوړو کمونې ته اړتیا لري. کمه انداز...

په انګرېزۍ کې ورته (scrotal tongue, lingua plicata, Plicated tongue, furrowed tongue) نومونه هم اخلي. په ژبه کې د اوږمهال لپاره بې زیانه حالت ده. ځانګړنه یې په ژبه کې درزونه یا چادونه پیدا کېدل دي، په ژبه کې د درد پېدا کېدو لامل نه ګرځي خو ځینې خلک ممکن په ژبه کې د سوزي احساس لرلو شکایت ولري. په کوچنیانو کې هم پیدا کیږي او ځینې وخت ارثي وي، د نسجونو له فعالیته غورزېدل هم ژبه کې چادونه پیدا کولای شي. د عمر له زیاتېدو سره هم پیدا کیږي.   په ژبه کې د چاودونو شمېر، ژوروالی او د چاودونو د غزېدو لوری په هر کس کې توپیر کوي. ژوروالی یې له ۲ تر ۶ ملي متره پورې امکان لري. ځینې وخت یو لوی چاود وي له کوم چې وړې د چاودونو څانګې خپرې شوې وي. د ژبې په څنګ کې هم چاودونه پیدا کېدای شي. ډېر کم وخت درد یا سوزی هم ورسره مل وي.   کوم خلک چې ملکرسون (Melkersson-Rosenthal syndrome) لري کوم ...

په انګرېز کې ورته (nipple trauma) هم وایي. د تیانو چاودې کېدل په هغو ښځو کې پیدا کیږي چې خپل ماشوم په شېدو تغذیه کوي. د شیدو ورکولو په موده کې د دواړو یا یوه تي په سر کې د درد، وینې جریان، وچوالي او نا ارامۍ لامل ګرځي. کله چې ماشوم له هغې مور څخه چې د تیانو چاودې شوي سرونه لري تی روي مور د سخت درد احساس کوي. ډېر وخت په ښځو کې د اولاد له زېږون وروسته پیدا کیږي. درملنه یې په دواړو کورنیو او د فارمسي په درملو کیږي.   چاودې شوي د تیانو سرونه د تیانو بې نظمي ده. تیان یوازې ماشوم ته د شېدو ورکولو لپاره ندي بلکې په تیانو کې د غوړو ترشح کوونکي مرغړي (sebaceous glands or Montgomery glands) هم موجود دي کوم چې د تي د سر شاوخوا غوړه ساتي. د اولاد له زېږېدو تر ۷ ورځو پورې د تیانو سرونه چاودې کېدلای شي. د تیانو د سرونو په چاودې شوې برخه کې باکتریا هم داخلېدای شي کوم چې د تیانو د مرغړیو د پړسوب...

د تي په سر کې چاود یو حالت ده کوم چې دتیانو په دواړو یا یوه سر کې د نا ارامۍ لامل ګرځي. د پیدا کېدو لامل یې له جامو سره د تیانو د سرونو حساسیت ده، کله چې سپورت کوو او یا هم دروند فزیکي خوځښت کوو د تیانو له سرونو سره د جامو له سولېدو هم پیدا کیږي. کوم خلک چې په سمندر کې د لامبو وهلو سپورت له ځانګړو جامو پرته کوي هم له دې ستونزې سره مخ کیږي.   د تیانو چاودې کېدل (Cracked nipple or nipple trauma) د تي په سر کې له چاود (Fissure of the nipple) سره توپیر لري لاندې متن کې د تیانو چاودې کېدو په اړه مالومات وګورئ په هغو ښځو کې پیدا کیږي چې خپل ماشوم په شېدو تغذیه کوي. د شیدو ورکولو په موده کې د دواړو یا یوه تي په سر کې د درد، وینې جریان، وچوالي او نا ارامۍ لامل ګرځي. کله چې ماشوم له هغې مور څخه چې د تیانو چاودې شوي سرونه لري تی روي مور د سخت درد احساس کوي. ډېر وخت په ښځو کې د اولاد ...

په انګرېزۍ کې ورته (fissure in Ano or rectal fissure) نومونه هم اخلي، د مقعد د کانال په پوستکي کې چاود یا پرې کېدنه ده، کوم خلک چې د مقعد د کانال په پوستکي کې درز یا چاود پیدا کړي ممکن لاندې اغوستې جامې یې د مقعد په روښانه سور رنګ لرونکې وینه رنګ شي، ممکن د مقعد پاکولو پر وخت د تشناب په کاغذ وینه وویني او یا هم د فضله د موادو د دفعې پر وخت وینه ضایع کړي. که چېرې لنډمهاله چاود یا درز وي نو د فضله موادو له دفعې وروسته درد کوي خو که چېرې له ډېرې مودې چاود موجود وي ډېر وخت کم درد لري. د مقعد چاود د مقعد د کانال د بهرنۍ برخې په منځ کې وي ځکه چې دغه برخه د کمزوري زغم طبیعت لري. د چاود ژوروالی سطحي وي خو ځینې وخت تر سفېنکټر عضلې پورې ژور وي. که چېرې یې درملنه ونشي نو ذخې ته ورته شکل باندې بدلیږي په طبي ژبه کې دغې ډول ذخې ته (sentinel piles) نوم اخلي. دا ذخه درز پټوي او یا پوښي او د نا ارامۍ او در...

د پوستکي یو ځانګړی حالت یا ناروغي (cutaneous condition) ده په کوم کې چې خط ته ورته اوږد درز په پوستکي کې پیدا کیږي او ځینې وخت د پوستکي په منځنۍ طبقه کې پراخیږي. په کوم پوستکي کې چې ډېر درزونه یا چادونه موجود وي چاودې شوی پوستکی (cracked skin) ورته وېل کیږي او د پوستکي د وچوالي له امله رامنځته کیږي. چاودې شوی پستکی (cracked skin) له اېکتیوسېز (Ichthyosis) سره توپیر لري اېکتیوسېز یوه جنتیکي بې نظمي ده په کوم کې چې پوستکی ډېر زیات چاودنه پیدا کوي.    

په انګرېزۍ کې (Paleoclimatology) هم لیکل کیږي. د تېرو جیولوجیکي دورو د اقلیم ساینسي مطالعه ده. د دې رشتې ساینسپوهان د ځمکې د جوړېدو له پېل څخه په ځانګړو جیولوجیکي مودو کې د ځمکې د ټولو برخو اقلیمي مطالعه کوي. ډېرې نورې څانګې کومې چې د همدې رشتې برخه ده له جیولوجي او فوسیلي بوټپوهنې څخه د څېړنو بنسټیز مالومات لاسته راوړي. د پخوا وخت په اقلیمي تشرېح کې ستورپوهنه، د اتوموسفېر فزیک،هوا پېژندنه او جیوفزیک هم لویه ونډه لري.  

د ځمکې لخوا له لمریزو وړانګو د ترلاسه کېدونکې او بېرته فضا منعکسه کېدونکې انرژۍ ترمنځ توپیر ده. هغه اغیزونه کوم چې د ځمکې په اقلیم کې بدلون رامنځته کوي، د وړانګو تعادل ته تغیر ورکوي، تودوخه کموي یا زیاتوي د (Radiative forcing or climate forcing) په نومونو یادیږي. د (Positive radiative forcing) مانا داده چې ځمکه له لمریزو وړانګو د منعکس کولو په پرتله زیاته انرژي تر لاسه کوي او په ځمکه کې د تودوخې لامل ګرځي. برعکس (negative radiative forcing) په دې مانا ده چې ځمکه له لمریزو وړانګو د انرژۍ د لاسته راوړنې په پرتله زیاته انرژي فضا ته منعکس کوي او په ځمکه کې د سړو رامنځته کېدو لامل ګرځي. معمولا د اتوموسفېر په پاسه برخه کې کچه کیږي او د کچې واحد یې په د ځمکې د سطحې مترمربع کې واټ ( watts per square meter of the Earth's surface) ده. که چېرې یې غلظت زیات وي د شنو خونو د ګازونو نوم ورته اخیستل کیږي....