ټولې لیکنې

سوداګریز نوم یې (Diamox) ده او د ( glaucoma, epilepsy, altitude sickness, periodic paralysis, idiopathic intracranial hypertension, and heart failure) ناروغیو د درملنې لپاره کاریږي. اوږدمهاله کارونه یې ممکن د (open angle glaucoma) لپاره او لنډمهاله د (acute angle closure glaucoma) لپاره مخکې د عملیات کېدو څخه وي. د خولې له لارې خوړل کیږي او په رګ کې تذریق کیږي.   عام بد اغیز یې بې حسي، په غوږونو کې کړنګاری، کانګې، د اشتیا له منځه تلل او بې خوبي ده. کوم خلک چې د پښتورګو، د ځیګر ستونزه لري او یا له سلفونامیډونو (sulfonamides) سره الرجي یا حساسیت لري دا درمل نه ورکول کیږي. دا درمل (diuretic and carbonic anhydrase inhibitor families) درملو کورنۍ کې شامل دي. په بدن کې بي کاربونېټ (bicarbonate) او د هایدروجن د ایونونو په کمولو سره خپل فعالیت ترسره کوي. طبي کارونه یې په کال ۱۹۵۲ کې پېل ...

په انګرېزۍ کې ورته (cotyloid cavity) نوم هم اخلي یو مقعر یا داخل لور ته لکه نیمه کره منحني سطحه (concave) ده له کومې سره چې د ورون هډوکی وصل کیږي.   جوړښت د لګن خاصرې هډوکي ته انګرېزۍ کې (hip bone os coxa, innominate bone, pelvic bone or coxal bone) نومونه اخلي. د خاصره لګن د هډوکي ساکت کې د لاندې او د څنګ پولو ته (ischium) نوم اخلي، پاسنۍ پولې ته یې (ilium) نوم اخلي او پاتې برخه یې چې له منځنې کرښې سره نږدې ده د (pubis) نوم اخلي.   د خاصره لګن د هډوکي ساکت په ناهمواره، نابرابره پولو باندې محدود شوی کومې پولې چې (acetabular labrum) له ځان سره نښلوي. د خاصره لګن د هډوکي د ساکت لاندې برخه (acetabular notch) ده کومه چې دایروي ژورتیا سره ادامه لري لري. د خاصره لګن د هډوکي د ساکت د سطحې نوره برخه د سپوږمۍ هلال شکل ته ورته شکل لري.   د خاصره لګن د هډوکي ساکت د ...

سوداګریز نومونه یې (Sectral, Prent) دي، بیټا بندونکي درمل (beta blockers or β-blockers) دي، د لوړ فشار او د زړه نامنظمه ضربان لپاره کاریږي. بیټا بندونکي درمل د درملو کلاس ده کوم چې د زړه نا منظمه ضربان د مدیریت لپاره کاریږي، د زړه له لمړۍ حملې وروسته د دوېمې حملې د مخنیوي لپاره کاریږي. د زړه نامنظمه ضربان ته په انګرېزۍ کې (Heart arrhythmia, arrhythmia, dysrhythmia, or irregular heartbeat) نومونه هم اخلي.   فارمکولوجي اېس بوټولول درمل یو (cardioselective beta blocker) دي کوم چې ای اېس اې (intrinsic sympathomimetic activity) لري او له همدې امله تر (non cardioselective beta blockers) ډېر مناسب دي. که چېرې یو ناروغ د ساه تنګۍ (asthma) یا اوږدمهاله د سږو د بندېدو ناروغي (chronic obstructive pulmonary disease COPD) لري بیټا بلاکر د درملنې لپاره کارولی شي. دا درمل د (lipophi...

د یوه توکي د بهرنۍ سطحې ودې ته وایي کومه وده چې د همدې توکي برخه ګڼل کیږي بېلګه یې په مایع کې د کرسټال وده ده، یا له ټپي کېدو وروسته د هډوکي له خپلې کچې زیاته وده ده، بله مانا یې د یو څه په سطحه د بهرنيو توکي غونډېو ته وایي لکه د غاښو په سطحه زېړوالی.   د (Accretion) نورې ماناګانې Accretion (astrophysics) د جاذبې د قوې په ذریعه په فضا کې د توکو سره یو ځای کېدل او د سیارو جوړېدو ته وایي Accretion (atmosphere) هغه بهیر ته وایي په کوم کې چې د اوبو بخار یا لړه په ورېځ کې د هستې چار چاپېره د اوبو په څاڅکو بدلیږي. Accretion (coastal management) له توپان څخه وروسته د سمندرغاړې رسوبات بېرته د سمندرغاړې پورته برخې راختلو ته وایي Accretion (geology) د ټکټونیکي قاب په کچه کې زېاتوالي ته وایي...

په انګرېزۍ کې ورته (labour and delivery) هم وایي. د اولاد زېږېدنه د اومیندوارۍ پای ده، د اولاد زېږېدنه یا د رحم له لارې ترسره کیږي او یا د عملیات له لارې ترسره کیږي. د عملیات له لارې د اولاد پیدا کېدو ته (C-section or caesarean delivery) نوم اخلي. په ۲۰۱۵ کال کې، په ټوله نړۍ کې ۱۳۵ میلیونه کوچنیان زېږېدلي، تقریبا ۱۵ میلیونه یې د اومیندوارۍ له ۳۷ اوونیو مخکې زېږېدلي، تر ۱۲% پورې یې د اومیندوارۍ له ۴۲ اوونۍ وروسته زېږېدلي او زېات شمېر یې په روغتون کې زېږېدلي خو په ځینو هیوادونو کې لا تر اوسه اولاد د دودیزې مرستې په ذریعه په کور کې زېږیږي کومه چې مور او ماشوم د مرګ له خطر سره مخ کولای شي.   د اولاد زېږېندنې تر ټولو عامه او طبیعي طریقه د رحم له لارې زېږېدنه ده، د رحم له لارې زېږېندنه کې درې مرحلې شاملې دي: د رحم د غاړې (cervix) خلاصونه او لنډونه، د ماشوم زېږېدنه او د پلاسینټا بهر وتن...

هغه بهیر ده په کوم کې چې د شمزي لرونکو سترګه (vertebrate eye) د لید ځواک (optical power) کې بدلون راولي تر څو انځور روښانه وویني او یا هم کله چې د توکو واټن کې توپیر راځي په توکو تمرکز وکړي. په دې بهیر کې د هر وګړي لپاره واټن توپیر کوي. اکومېډېشن د غېرې ارادي عکس العمل په څېر فعالیت کوي خو په خپله خوښه دا بهیر د کنټرول وړ هم ده. تی لرونکي، مرغان، خاپورټ یا خزنده ګان د خپلو سترګو د (ciliary body) په ذریعه د انعطاف وړ لینز (elastic lens) په شکل کې توپیر راولي تر څو د خپلو سترګو د لید ځواک کې توپیر رامنځته کړي. په انسانانو کې د لید ځواک تر ۱۵ ډایوپټر (dioptres) پورې ده. ډایوپټر د سترګې د لینز د لید د ځواک د اندازه کولو واحد ده. کبان او دوه ژواکي د سخت لینز (rigid lens) او د سترګې په شبکیه (retina) کې د عضلې په ذریعه واټن پیدا کوي تر څو د لید ځواک کې توپیر راولي. څومره چې...

هغه غېرې معمولي مرګ ته وایي چې لامل یې پېښې لکه ټکر، ښوییدنه، غورزېدنه، ترافیکي پېښې یا په تصادفي توګه زهري کېدل وي. په پېښه کې مړينه د طبیعي لاملونو له مرګ سره لکه زیات عمر، ناروغۍ او قصدي مرګ (intentional deaths) سره لکه قتل (homicide)، خودکشي (suicide) او د جګړې له مرګ سره توپیر لري. ډېرو خلکو چې نور وژلي د خپلې دفاع لپاره یې خپله کړنه پېښه ګڼلې خو چې کله څېړنو د پېښې لامل د کس غفلت موندلی بیا هم مجرم ګڼل شوی. ډېر د پېښې مرګونه د پېښې مرګ نه ګڼل کیږي بلکې بېغوري، د خلکو بد چلند او بې عقلي یې لامل ګڼل کیږي. په ځینې ملکونو کې حکومتونه د ناڅاپه یا غېرې طبیعي مرګ په اړه څېړنه کوي....

له تور تر نصواري پورې نرم له کچې زیات د پوستکي رنګ ده. معمولا د بدن په قاتونو کې پیدا کیږي لکه د بدن وروستنیو قاتونو او د څنګ قاتونو کې، په نو کې، د تخرګونو لاندې، غاړه، ټنډه او داسې نورو برخو کې هم څرکندیږي. دوه ډولونه لري چې یو ډول یې بې زیانه او بل ډول یې زیان رسونکی ده. په هغو کسانو کې پیدا کیږي چې عمر یې له ۴۰ کالو کم وي. د پیدا کېدو لامل یې له (hypothyroidism, acromegaly, polycystic ovary disease, insulin-resistant diabetes, or Cushing's disease) مرضونو سره تړاو لري.   کوم چې بې زیانه (Benign) ده، ممکن ارثي وي، ممکن د چاغښت له امله وي او مرغړي یې خپل تولید داخل یا وینه کې په مستقیمه توګه پرېدي په انګرېزۍ کې ورته (endocrine) وایي. کوم چې زیان رسونکی (Malignant) ده، دا ډول د پوستکي له پاسه تومور او (tumour necrosis factor) پیدا کوي.  ...

مترادفې کلیمې یې (Induced miscarriage, termination of pregnancy) دي. په هغه موده کې د اولاد لرې کولو ته وایي چې جنین له زېلانځ څخه بهر ژوند نشي کولای. که چېرې دا چاره پرته له ډاکټر یا درملو څخه په خپل سر ترسره شي د (miscarriage) نوم ورته اخیستل کیږي او که چېرې د ډاکټر په مرسته قصدا ترسره شي د (induced abortion) نوم ورته اخیستل کیږي. او که چېرې د ودې حال کې جنین د مور له زېلانځ څخه بهر ژوندی پاتې شي دې بهیر ته د (late termination of pregnancy) نوم اخیستل کیږي. خو ډېر وخت د (abortion) کلیمه په خپله خوښه د ودې حال کې جنین په داسې موده کې لرې کولو ته وایي چې د مور له زېلانځ څخه بهر ژوند نشي کولای.   د جنین سقط که په یو هېواد کې غېرې قانوني نه وي د اولاد لرې کولو تر ټولو محفوظه طریقه ده. په عصري طریقه کې عملیات یا درملو په ذریعه ترسره کیږي. د مایف پریسټون (mifepristone) په نامه در...

د ارواه پوهنې د څېړنو د نظریاتو په ټولګه کې (psychoanalytical) یوه کلیمه ده. کله چې تېر وخت کې انسان ترخې تجربې لري او په اوس وخت کې یې احساساتي کوي د همدې احساساتو پاکولو ته وایي.د ترخو تجربو په اړه د خبرو له لارې یا وریادولو له لارې د ناوړه احساساتو پاکولو ته وایي. د ور یادولو لپاره یې ځینې درمل او طریقې لکه (hypnosis) کاریږي. مانا یې احساسات بهر ته تویول دي. د اروا د پاکونې (catharsis) یوه طریقه ده، د زېان زېږونکو پېښو څخه ځان خبرول دي. دا طریقه په لمړي ځل زیګمونډ فرویډ (Sigmund Freud) په کال ۱۸۹۳ کې تعریف کړې....

په طب کې (Abrasion) هغه ټپ ته وایي چې پوستکي ته له کم زېان اوښتو رامنځته شوی وي په عامه پښتو کې ګرېدلی او یا شوګارې شوی ګڼل کیږي. پوستکی له درې طبقو جوړ شوی چې بهرنۍ طبقه (epidermis)، منځنۍ طبقه (dermis) او داخلي طبقه یا لاندینۍ طبقه (hypodermis) ده. ګرول شوی یا شوګارې شوی ټپ (abrasion) له بهرنۍ طبقې (epidermis) ژور نه وي. له (laceration) ټپ څخه یې خطر او ټپ کم وي. که وینه جریان پیدا نکړي د (Mild abrasions, grazes or scrapes) په نومونو یادیږي خو که چېرې د پوستکي ټوله طبقه لرې شوې وي د (avulsion) نوم ورته اخیستل کیږي.   د ټپ درجې A first-degree abrasion یوازې د پوستکي بهرنۍ طبقه کې ټپ وي یا پوستکی لږ ګرول شوی وي A second-degree abrasion د پوستکي بهرنۍ طبقې کې ټپ وي خو منځنۍ طبقې ته هم زېان رسېدلی وي او ممکن په کمه اندازه وینه جریان پیدا کړي A third-degree...

بې نظمي، غېرې عادیتوب، غېرې عادي وضعیت، غېرې طبيعي خاصیت ته وایي. نورې ماناګانې او تعریفونه یې لاندې وګورئ   په اروا پوهنه کې abnormality چلند ښي او هغه چلند ته وېل کیږي چې نورمال نه وي. Models of abnormality هغه وړاندیز شوې فرضیه یا وړاندیز شوې تشرېح ده چې د اروا پوهنې د غېرې نورمال چلند د طبیعت په اړه وي   په فزیولوجي او طب کې Chromosome abnormality کروموزومي بې نظمي د یو یا څو کروموزمونو په شمېر یا جوړښت کې غېرې عادیتوب Congenital abnormality مورزادي بې نظمي د زېږون له وخت څخه په انسان کې موجوده بې نظمي Craniofacial abnormality د مخ او سر غېرې عادیتوب د مخ او سر په اسکلیټ او عضلاتو کې مورزادي بې نظمي Tooth abnormality د غاښونو بې نظمي یا غېرې عادیتوب د غاښونو ناروغي کومه چې انسان کې...

ساینسي مانا په اناتومۍ کې د منځنۍ کرښې نه برعکس لور ته د بدن غړی خوځونه د یو غړي خوځول چې د بدن د منځنۍ کرښې نه یې برعکس لور ته خوځوي. د بدن منځنۍ کرښه ( body’s midline or mid line of the body) شمزي یا د ملا تیر ده. د بدن د غړي برعکس خوځښت ته (adduction) وایي. همداسې (Abductive reasoning) په منطق کې د استدلال کولو یوه طریقه ده.   د یو کس یا د خلکو Alien abduction هغو اخیستل شوو یادونو یا خاطرو ته وایي چې په ظاهره توګه د بلې سیارې له غېرې انساني وګړو اخیستل شوې یا پاتې شوې وي. Abduction په زوره کش کولو، تښتولو او یا په غېرې قانوني توګه بولو ته هم وایي Bride abduction د هغې انجلۍ تښتولو ته وایي چې یو کس واده ورسره کول غواړي Child abduction د ماشوم تښتولو ته وایي Express kidnapping د پیسو تر لاسه کولو لپاره ...

عصبي رشته ده کومه چې انسان کې (lateral rectus muscle) د سټرګې عضله کنټرول کوي، د بهر لیدو مسولیت په غاړه لري، په انګرېزۍ کې ورته (Abducens nerve) نوم هم اخلي، د سر د کوپړۍ شپږمه عصبي رشته ده او یوه (somatic efferent nerve) ګڼل کیږي.   جوړښت له (brainstem) څخه د (pons and the medulla) په نامه اتصال کې بهر راوځي، د (facial nerve) په منځ کې واقع ده، له دې برخې مخکې لور ته سترګې ته غزېدلې. څرنګه چې له (brainstem) څخه راووځي په (subarachnoid space) کې داخلیږي، د (pons) او (clivus) ترمنځ پورته غزېدلې له دې وروسته په (dura mater) کې سوری کوي تر څو د (Dorello's canal) کانال له لارې (cavernous sinus) ته ننوځي. په (cavernous sinus) کې له (internal carotid artery) سره اوږده غزېدلې او د (superior orbital fissure) له لارې د سترګې مدار ته داخلیږي او د سترګې له (lateral rectus muscle) عض...

طبي تخصص ده کوم چې د وخت له ټاکنې پرته د ناڅاپه راتلونکو کسانو د داسې ټپ یا ناروغیو درملنه کوي چې سملاسي طبي پاملرنې ته اړتیا لري. په خپل رول کې د لومړۍ کرښې چمتو کوونکي دي، مسولیت یې د بې هوښه کس په هوښ کول، د صحي موازنې رامنځته کول، د ناروغۍ په اړه پلټنې کول، تشخیص او درملنه ده. کله یې چې درملنه وکړي دوېم مسولیت یې د ناروغ وضعیت په اړه څېړنه ده تر څو ځان په دې پوه کړي چې ناروغ د اخراج کېدو وړ ده، باید بستر شي او یا هم پر له پسې څارنې ته اړتیا لري او که نه. دا ډول ډاکټران د بیړنۍ روغتیایي مرستې ورکونکي کلنیک، د روغتون اېمرجنسي او نورو ورته څانګو کې کار کولای شي....

په فارماکولوجي یا درملپوهنه او ایمونولوجي کې یو عامل ته وایي کوم چې د نورو عواملو اغیز کې بدلون راولي. اغیز زیاتونکی عامل په واکسین کې هم کاریږي تر څو په ایمني فعالیت کې بدلون راولي، د انټي باډي لوړه کچه تولید کړي، د اوږدمهال لپاره د بدن ساتنه وکړي، د خارجي تذریق کېدونکو توکو کچه کمه کړي. همداسې په واکسین کې د واکسین د اغیز زیاتولو او د د ایمني سیستم د ځانګړو حجرو فعالولو لپاره هم اضافه کیږي د بیلګې په توګه د انټي باډي ترشح کوونکو بي حجرو (B cells) پر ځای د ټي حجرې (T cells) فعالول کومه چاره چې د واکسین له موخې سره تړاو لري. اغیز زیاتونکی عامل مختلف کلاسونه لري او هر یو ایمني فعالیت یا ایمني ځواب مختلفو لورو ته هدایت کولای شي خو تر ټولو عام اغیز زیاتونکي عوامل الومینم هایډروکسایډ (aluminum hydroxide) او پارافین تېل (paraffin oil) دي.   همداسې د بې هوښۍ (anesthesia) په درملو کې ل...