ټولې لیکنې

د ډول علمي نوم یې (Propithecus diadema) دی. په انګرېزۍ کې یې ځینې نومونه د ماداګاسکار له ژبې هم اخیستل شوي، په (diademed simpona) نوم هم یادیږي. د سیفاکا لېمر داسې غړی دی چې نسل یې ډېر کم پاتې او دورکېدو له خطر سره مخ دی. د دې لېمر اصلي ځای د ختیځ ماداګاسکار باراني ځنګلونه دي. د بدن کچه کې ایندري او دا لېمر تر ټولو لېمریانو غټ دي. وزن یې تر ۶.۵ کیلو ګرامه پورې رسیږي، اوږدوالی یې تر ۱۰۵ سانتي متره پورې وي او په دې کې یې تر ۵۰ سانتي متره پورې د لکۍ اوږدوالی وي. په لېمریانو کې تر ټولو زیات د مختلفو رنګونو لرونکی دی. بدن یې اوږده ګڼ وېښته لري. په مالاګې یا د ماداګاسکار ژبه کې ورته (simpona, simpony and ankomba joby) نومونه هم اخلي. مخکې د (diademed sifaka) نوم د لېمر څلور ډولونو ته کارېده. تشرېح یوازې نر یې په غاړه کې مرغړي لري. ډایاډېمډ سیفاکا د لېمر له نورو ډولونو سره په رنګ او د بدن...

د ډول علمي نوم یې (Cryptochloris wintoni) دی. په کریسو کلوریډای کورنۍ کې د تی لرونکو یو ډول دی. اصلي ځای یې سوېله افریقا ده. د نیمه استوایي په بوټو لرونکو وچو سیمو او شګو لرونکو سمندر غاړو کې ژوند کوي. د ډول غړي یې د ژوند لپاره د چاپېریال ویجاړېدنې د ورکېدو له خطر سره مخ کړي. ډېری مسلکي کسان ګمان کوي چې ممکن ټول غړي یې تر اوسه له منځه تللي وي. تر ۲۰۲۱ کال پورې یې لټون کېده چې که چېرې یې پاتې غړي یې پیدا شي. تشرېح د ګرنټ سرو زرو ته ورته زېړ سارایي موږک ته ورته والی لري. د تنې پاسه برخه کې یې وېښته لنډ وي، د تنې پاسه برخه کې یې رنګ سلیټي خړ او ورلاندې رنګ یې زېړوالی لري، سپین او نکریزو ته ورته خاپونه پکې وي. مخ کې یې د لاندې برخې رنګ ډېر زېړوالی لري. د تنې د لاندې برخې رنګ یې د پورته برخې په پرتله روښانه وي. ساینسي ډلبندي پاچایي ژوي فایلم کورډاټا کلا...

د ډول علمي یا ساینسي نوم یې (Gorilla gorilla diehli) دی. د لوېدیځ د ګوریلا (ګوریلا ګوریلا) ترټولو کم پاتې نسل دی. په ۱۹۰۴ کال کې د تی لرونکو ډلبندي کوونکي پال ماتسچي جلا ډولو ګڼه خو په سیستماتیکه توګه یې د ډول غړي تر ۱۹۸۷ کال پورې نه وو مطالعه شوي. د ګوریلا لوېدیځوال او شمالي ډول ګڼل کیږي. د کامېرون او نایجریا د پولو ترمنځ په ځنګل لرونکو غرونو او غونډیو کې د نایجریا د کراس سیند سرچینو سره نږدې سیمو کې پیدا کیږي. د لوېدیځ د ټیټو سیمو له ګوریلا (ګوریلا ګوریلا ګوریلا) تقریبا ۳۰۰ کیلومتره لرې واټن کې ژوند کوي. په ۲۰۱۴ کال کې سروې موندلې وه چې ټولټال بشپړ ودې ته رسېدلي غړي یې تر ۲۵۰ پورې پاتې دي. د مورفولوجیکي توپیر تصدیق یې په ۱۹۸۷ کې وشو. له دې وروسته د سر د کوپړۍ او غاښونو مورفولوجي یې له نورو سره توپیر په ګوته کړ او په ۲۰۰۰ کال کې فرعي ډول وګڼل شو. د کراس سیند ګوریلا د لوېدیځ د لاندې سیم...

د نري پوز تمساح (slender-snouted crocodile) نوم هم ورته اخلي. د ډول ساینسي یا علمي نوم یې (Mecistops cataphractus) دی. د افریقا د تمساح له پنځه ډولونو یو دی. نسل یې ډېر کم پاتې دی او غړي یې د ورکېدو له خطر سره مخ دي. مخکې ګمان کېده چې د افریقا له لوېدیځ تر مرکزي افریقا پورې پیدا کیږي خو وروسته په ۲۰۱۸ کال کې د مرکزي افریقا د نري پوز تمساح جلا ډول وګڼل شو. اوږد نری پوز لري، په اوبو کې بې شمزي او کبان ښکار کوي. لکه د نورو تمساح ګانو په څېر که چېرې لوی ښکار ورته پیدا شي هم برید پرې کوي. د بدن اوږدوالی یې تر دوه نیم متره پورې او وزن یې تر ۹۵ کیلو ګرامه پورې رسیږي. په داسې اوبو کې ژوند کول خوښوي چې ګڼ واښه لري. په بېنېن، د سینېګال سوېل، ګامبیا، غانا، ګیني، لایبیریا، د مالي په سوېل کې، نایجریا او ټوګو کې پیدا کیږي. ساینسي ډلبندي پاچایي ژوي فایلم کورډاټا کلاس پ...

په انګرېزۍ کې ورته (Nosy Be mouse lemur) نوم هم اخلي. د ډول علمي یا ساینسي نوم یې (Microcebus mamiratra) دی. د مږې لېمر په نسل کې د لېمر یو ډول دی. د ماداګاسکار په نوزي بې ټاپو کې ژوند کوي. په ساینسي نوم کې یې د (mamiratra) کلیمې مانا "روښانه" ده. د لېمر له دوه نورو ډولونو (Microcebus sambiranensis and Microcebus tavaratra) سره نږدې تړاو لري. وزن یې تر ۶۰ ګرامه پورې رسیږي، ټول اوږدوالی یې له ۲۶ تر ۲۸ سانتي متره پورې وي په دې کې یې له ۱۵ تر ۱۷ سانتي متره پورې د لکۍ اوږدوالی وي. سور رنګه نسواري رنګ لري. د ملا منځ کې یې رنګ خیره شوی وي. لاندې د ګېډې رنګ یې کریمي یا سپین وي. ساینسي ډلبندي پاچایي ژوي فایلم کورډاټا کلاس تی لرونکي ډله لومړني فرعي ډله سټرېپ سېریني کورنۍ کېرو ګالي ایډي نسل مایکروسي بس...

د ډول علمي یا ساینسي نوم یې (Calumma hafahafa) دی. په ساینسي نوم کې یې د (hafahafa) کلیمه عجیب او غریب مانا لري. د کربوړي یو ډول دی. اصلي ځای یې ماداګاسکار دی.د ماداګاسکار په شمال ختیځ کې له ۱۰۰ کیلو متر مربع کم ځای کې ژوند کوي. د غرو په لمنو کې په لندو ځنګلونو کې پیدا کیږي. ساینسي ډلبندي پاچایي ژوي فایلم کورډاټا کلاس په سینه څښېدونکي ډله سکواماټا فرعي ډله ایګوانیا کورنۍ کمایلیونیډای نسل کالوما

په انګریزۍ کې ورته د اېبنېر استوانه اي کربوړی (Ebner's cylindrical skink) نوم هم اخلي. د کربوړي یو ډول دی. اصلي ځای یې مراکش دی. نوم یې د اتریش د حشره پېژندونکي ریچارډ اېبنېر (Richard Ebner) له نوم اخیستل شوی. په ډبریزو سیمو کې له وښو سره نږدې ژوند کوي. بچی یې په هګۍ کې وده کوي خو هګۍ تر هغو نه اچوي تر څو یې چې بچي بشپړ وده نه وي کړي. د بچي له بشپړ ودې وروسته یا د مور ګېډه کې له هګۍ راوځي او بیا زېږول کیږي او یا هم له هګۍ اچول کېدو وروسته سملاسي له هګۍ بهر راوځي. همدې چارې ته انګرېزۍ کې (ovoviviparity) وایي. د انسانانو لخوا د کرنیز فعالیت له امله نسل ډېر کم شوی او د ژوند لپاره چاپېریال یې ویجاړ شوی. د کورنۍ نوم یې (Scincidae) سینسیډای یا سکینکیډي دواړه ډوله تلفظ کیږي. ساینسي ډلبندي پاچایي ژوي فایلم کورډاټا کلاس په سینه څښېدونکي ډله سکواماټا کور...

د ډول علمي نوم یې (Pternistis ochropectus) دی. د دښتي چرګ په فېزیانیډای کورنۍ (Phasianidae) د مرغانو یو ډول دی. نسل یې د ورکېدو له خطر سره مخ دی. یوازې په جیبوټي کې پیدا کیږي. خړ رنګه نسواري رنګ لري او په خپل رنګ کې سپینې بڼکې لري، سپینې بڼکې یې لاندې برخه کې پراخې وي خو پورته برخې کې نرۍ شوې وي. لنډه لکۍ لري، سر کې د تور رنګ نښې لري. د ټول بدن اوږدوالی یې تر ۳۵ سانتي متره پورې او وزن یې تر ۹۴۰ ګرامه پورې رسېدای شي. د استوایي او نیمه استوایي د لوړو سیمو په وچو داسې ځنګلونو کې ژوند کوي چېرې چې د افریقا جونیپر ونې موجودې وي خو د جونیپر د ونو ځنګلونه تر ډېره له منځه تللي او دا مرغان هم تر ډېره د نورو ونو د ځنګلونوپه لور ګډوال شوي. په واړه سیل کې ژوند کوي او له انسان ډېر ژر ځان پټوي. په توتانو، تخمونو او د اوبو په سپیانو ځان تغذیه کوي. د ډسمبر او فیبروري ترمنځ د مثل تولید کوي. په تېرو شلو کلو...

په (Tarzan chameleon or Tarzan's chameleon) نومونو هم یادیږي. د کربوړي یو ډول دی. اصلي ځای یې د ماداګاسکار الا اوترا منګورو سیمه ده. په نوم کې یې ټارزن کلیمه د خیالي کیسو هغه ټارزن نوم دی کوم چې ځنګل کې اوسېده. د ټارزن د کیسې لیکوال اېدګار رایس باروز د امریکا لیکوال دی. ټول اوږدوالی یې له ۱۱۹ تر ۱۵۰ ملي متره پورې وي. شین او روښانه زېړ رنګ لري. د نر غاړه کې یې توروالی او د ښځې غاړه کې یې زېړوالی موجود وي. هګۍ اچونکی دی. د ډول غړي یې ډېر کم پاتې دي او د ورکېدو له خطر سره مخ دی. ساینسي ډلبندي پاچایي ژوي فایلم کورډاټا کلاس په سینه څښېدونکي ډله سکواماټا فرعي ډله ایګوانیا کورنۍ کمایلیونیډای نسل کالوما...

د کربوړي یو ډول دی. اصلي ځای یې ماداګاسکار دی. په ۱۹۸۰ کال کې په لمړي ځل (Guy A. Ramanantsoa) تشرېح کړی. د ډول غړي یې د ورکېدو له خطر سره مخ دي. په نوم کې یې د بونسي کلیمه د فرانسوي په سینه د څښېدونکو د متخصص (Jacques Bons) له نوم څخه اخیستل شوې. بروکیزیا بونسي هګۍ اچونکی دی. ساینسي ډلبندي پاچایي ژوي فایلم کورډاټا کلاس په سینه څښېدونکي ډله سکواماټا فرعي ډله ایګوانیا کورنۍ کمایلیونیډای نسل بروکیزیا

د ډول علمي یا ساینسي نوم یې (Piliocolobus bouvieri) دی. د کولوبوس بیزو یو ډول دی. څلور لسیزې ګمان کېده چې نسل یې له منځه تللی خو په ۲۰۱۵ کال کې بیا ځلې د کونګو په جمهوریت کې وموندل شو. تشرېح نسواري رنګه سور رنګ لري. ورسره نږدې تړاو لرونکې بیزو د پینانټ کولوبوس بیزو ده له کومې یې چې رنګ روښانه دی. په خپل سر کې تور یا چاکلېټ ته ورته خاپ لري. بریتونه او زنه یې سپین رنګ کې وي. له سترګو یې ګلابي کړۍ تاو شوې وي. لکۍ یې له وړې تنې اوږده وي، د ملا په پرتله یې د ګېډې رنګ روښانه وي. د هر غړي مخ یې له بل غړي سره توپیر لري. په داسې ځنګلونو کې ژوند کوي چېرې چې د اوبو جمع کېدنه زرڼې او خټې جوړوي لکه د کونګو سیند چار چاپېره ځنګلونه. له انسان ویره نه لري او په لیدو یې تېښته نه کوي. ډلبندي په لمړي ځل د روش برون الفونز ترېمو ( Alphonse Trémeau de Rochebrune) په کال ۱۸۸۷ کې تشرېح کړې. تر ډېره...

د ړانده مار یو ډول دی. اصلي ځای یې ماداګاسکار دی. تر اوسه یې کوم فرعي ډول نه دی پېژندل شوی. په زینو ټېفلوپس (Xenotyphlops) نسل کې یوازینی ډول دی او یاد نسل یوازینی نسل دی چې په زینو ټایفلوپیډای (Xenotyphlopidae) کورنۍ کې ډلبندي شوی. په نوم کې یې د ګرانډي ډي یري (grandidieri) کلیمه د فرانسوي طبیعت پوه (Alfred Grandidier) له نوم اخیستل شوې. د ماداګاسکار په شمال کې پیدا کېدونکی مار دی. ساینسي ډلبندي پاچایي ژوي فایلم کورډاټا کلاس په سینه څښېدونکي ډله سکواماټا فرعي ډله ماران کورنۍ زینو ټایفلوپیډای نسل زینو ټېفلوپس...

د ډول علمي یا ساینسي نوم یې (Eulemur flavifrons) دی. د سکلېټر لېمر (Sclater's lemur) نوم هم ورته اخیستل کیږي. د ریښتیني لېمر یو ډول دی. د تنې اوږدوالی یې له ۳۹ تر ۴۵ سانتي متره پورې او د لکۍ اوږدوالی یې له ۵۱ تر ۶۵ سانتي پورې رسیږي. وزن یې له ۱.۸ تر ۱.۹ پورې وي. سره له دې چې لومړني ژوي دي خو بیا هم کلک لاسونه لري، د لاسونو رغوي یې انسان ته ورته والی لري. لکۍ یې د نښلېدو وړتیا نه لري او تر تنې یې اوږده ده. ښځه یې له نر سره توپیر لري. نر یې تور رنګ لري او د پای برخې یې کله نا کله کمه اندازه نسواري رنګه شوې وي. ښځې یې د اوښ رنګ ته ورته سور رنګه نسواري رنګ لري او لاندې برخې یې زېړ رنګه نسواري وي. د ښځې د پوز، د پښو د تلو او د لاسونو د رغويو رنګ تور وي. د نر او ښځې دواړو سترګې یې شنې وي. د سترګو رنګ یې لکه د برېښنا د شینوالي، د اسمان د شینوالي په څېر او یا هم خړې شنې وي. شین سترګې تور لېمر کټ ...

د ډول علمي یا ساینسي نوم یې (Varecia variegata) دی. په غاړه کې د توق یا کړۍ لرونکي لېمر ډېر کم پاتې ډول دی. اصلي ځای یې ماداګاسکار دی. د سور توق لرونکي لېمر په پرتله یې د ژوند لپاره د چاپېریال سیمه پراخه ده خو په دې پراخ چاپېریال کې یې نسل ډېر کم دی. همداسې په کوم ملي پارک کې چې ژوند کوي د سور توق لرونکي لېمر په پرتله یې ساتنه کمه کیږي. په ۲۰۰۱ کال کې سور توق لرونکی لېمر جلا ډول وګڼل شو. تور او سپین توق لرونکی لېمر درې فرعي ډولونه هم لري. تور او سپین توق لرونکی لېمر په ونه کې ژوند کوونکی دی او ډېری وخت د باراني ځنګلونو په لوړو ونو کې تېروي. د ورځې لخوا فعالیت کوونکي دي. په ونو او ځمکه دواړو باندې په څلورو تګ کوونکي دي، کله چې خواړه خوري خپل ځان په څانګو پورې زوړند حالت کې ساتي. په مغزیو ځان تغذیه کوونکی دی. په میوې، شیرې، غوټیو او ګلانو هم ځان تغذیه کوي. ځینې وخت پاڼې او ځینې تخمونه هم خو...

د ډول علمي نوم یې (Diceros bicornis) دی. په عامه ژبه کې په ( black rhino or hook-lipped rhinoceros ) نومونو هم یادیږي. د ګېنډا یو ډول دی. اصلي ځای یې د افریقا ختیځ او سوېل دی. په انګولا، بوتسوانا، کینیا، مالاوي، مزمبق، نمیبیا، سوېلې افریقا، اېسواتیني، تانزانیا، زامبیا او زمبابوې کې پیدا کیږي. نوم یې تور ګېنډا پرې ایښی خو رنګ یې له نسواري تر خړ پورې وي. د افریقا بل کېنډا سپین ګېنډا دی په انګریزۍ کې ورته (white rhinoceros) نوم اخلي. رنګ یې سپین نه دی بلکې انګریزانو د افریقا له (wyd) کلیمې نوم اخیستی کوم چې د ګېنډا پاسنۍ مربع شکل لرونکې شونډې ته رجوع کوي خو اوس یې انګریزانو هم نوم بدل کړی او د (square-lipped) نوم سپین ګېنډا ته اخلي او د (hook-lipped) نوم تور ګېنډا ته کاروي. د دواړو اوربوز له یو بل سره توپیر لري. تور ګېنډا ۸ فرعي ډولونه هم لري له کومو چې د درې فرعي ډولونو نسل له منځه تللی دی...

د ډول علمي یا ساینسي نوم یې (Furcifer belalandaensis) دی. په (Belalanda Chameleon or the Sangoritan'i Belalanda) نومونو هم یادیږي، د کربوړي یو ډول دی، اصلي ځای یې ماداګاسکار دی. په ۱۹۷۰ کال کې په لمړي ځل (Édouard-Raoul Brygoo and Charles Domergue) پېژندلی او تشرېح کړی. اوسمهال یې شمېر ډېر کم پاتې دی او نسل یې د ورکېدو له خطر سره مخ دی، د نسل ژغورنې لپاره د طبیعت ساتنې نړیوالې اتحادیې یې نسل په خپل سور نوملړ کې اضافه کړی. د طبیعت ساتنې لپاره نړیوال فنډ بودیجه ټاکلې تر څو له ورستیو پاتې غړو نور نسل واخلي. بدن یې شین رنګ لري. د ژوند لپاره چاپېریال په سوېل ختیځ ماداګاسکار کې د بېلا لانډا په نوم ښار او اطرافو سیمه کې پیدا کیږي. د ژوند لپاره د چاپېریال سیمه یې یوازې ۴ کیلومتر مربع ده. اوسمهال ډېری په هغو کرل شوو ونو کې ژوند کوي د کومو چې ماداګاسکار اصلي ځای نه دی بلکې د کرنې لپاره یې تخم...

د ډول علمي یا ساینسي نوم یې (Equus africanus) دی. د اس د کورنۍ (Equidae) وحشي خر دی. ګمان کیږي چې د کورنیو شوو خرونو (Equus asinus) پلرونه دي. ځینې مسلکي لیکولان یې د کورنیو خرونو ډول ګڼي. په ساراګانو او وچو سیمو کې ژوند کوي. په اېرېتریا، سومالیا او ایتوپیا کې پیدا کیږي. مخکې په سوډان، مصر او لیبیا کې هم شته وو خو اوسمهال یې نسل د ورکېدو له خطر سره مخ دی. په وحشي چاپېریال کې ټول تر ۵۷۰ پورې خرونه پاتې دي. تقریبا ۱۵۰ د افریقا وحشي خرونه په وحشي بڼ کې ساتل کیږي، له دې شمېر څخه ۳۶ خرونه په وحشي بڼ کې زېږېدلی. په لمړي ځل په ۱۹۷۰ کې وساتل شو او لمړی بچی یې په ۱۹۷۲ کې وزېږوه. تشرېح تر ۱.۲ متر پورې قد لري، وزن یې تقریبا تر ۲۵۰ ګرامه پورې رسیږي، رنګ یې روښانه خړ وي، د پښو، سینې او ګېډې رنګ یې سپین وي. په ملا کې د شمزي د کرښې په اوږدو کې د تور رنګ کرښه لري. پښې یې د تور رنګ کرښې لري. غوږونه...

د زړې نړۍ د کربوړي یو ډول دی. اصلي ځای یې د ماداګاسکار په شمال کې د امبر ځنګل دی. د ژوند لپاره د چاپېریال د ویجاړېدو له امله یې نسل بې کچې زیات د ورکېدو له خطر سره مخ دی. د ژوند لپاره چاپېریال یې د کرنې لپاره ځنګل وهنې، په تعمیرونو کې د کارېدو لپاره ونو وهلو، د غویزو او نورو څارویو څرولو ویجاړ کړی. په لمړي ځل ډاکټر فرانک ګلو په ۲۰۱۲ کې موندلی. په نوم کې یې د (desperata) مانا "ناهیلی" ده او دا نوم یې د دې له امله پرې ایښی چې نوره هیله او د ژوند لپاره چاپیریال نه لري. ساینسي ډلبندي پاچایي ژوي فایلم کورډاټا کلاس په سینه څښېدونکي ډله سکواماټا فرعي ډله ایګوانیا کورنۍ کمایلیونیډای نسل بروکیزیا  ...

د ډول علمي نوم یې (Balebreviceps hillmani) دی. په بریويسيپي ټیډای (Brevicipitidae) کورنۍ کې د چونګښو یو ډول دی. په (Balebreviceps) نسل کې یوازینی ډول دی. اصلي ځای یې د ایتوپیا بېل غرونه دي. ونو ته ورته لنډو بوټو کې ژوند کوي، په ځینو ونو کې له ساقې سره نږدې هم اوسي. د ځنګل وهنې له امله، د غوییزو د څر له امله، د اور لپاره د ونو د وهلو او لرګیو راغونډولو له امله او سیمې ته د ابادۍ د خپرېدو له امله یې د ژوند لپاره چاپېریال ویجاړ شوی او نسل یې د ورکېدو له خطر سره مخ کړی. تشرېح څورب بدن لري، په عامه ژبه کې یې بل نوم د ایتوپیا لنډ سرې چونګښه (Ethiopian short-headed frog) دی، له غاړې پرته د ګېډې یو بل څنګ یې نرم وي، د ملا برخه یې ډبل لوړې ژورې لرونکی پوستکی لري. په غاړه کې یې پوستکی ګونجې شوی وي. پښې یې لنډې خو عضلاتي وي. د پښو ګوتې یې نه وي سره نښتي، همداسې پښو کې پنځمه ګوته نه لري. د غږ ...

په انګرېزۍ (Bale) دوه مانا ګانې لري : لمړۍ مانا یې د کاغذ، وښو او یا بوسو داسې ګېډې ته وایي چې کلکه تړل شوې وي ؛ دوېمه مانا یې ویجاړونکی، شیطاني یا منفي ځواک دی. دواړه ماناګانې یې د چونګښو له نوم سره کوم تړاو نلري. بېل غرنۍ چونګښې د چونګښو نسل دی، په عامه ژبه کې یې نوم (Bale Mountains frog) او ساینسي نوم یې (Ericabatrachus) دی. په پېټروپ ډي ټیډای (Petropedetidae) کورنۍ کې شامل دی. د ایتوپیا په بېل غرونو کې پیدا کیږي، د نسل عام نوم یې د غرونو له نوم اخیستل شوی. په نسل کې یوازې یو ډول شامل دی. ډلبندي نسل کې یوازې یو ډول تر اوسه کم مطالعه شوی او پېژندل شوی، فیلوجنتیک اړیکه یې د بحث او مطالعې لاندې ده، له مالیکولي څېړنو وروسته پېټروپ ډي ټیډای کورنۍ کې شاملې شوې. تر دې مخکې په (Phrynobatrachidae and Pyxicephalidae) کورنيو کې هم ډلبندي شوې وې. تشرېح وړې چونګښې دي، بشپړ ودې ته رس...