ټولې لیکنې

په انګرېزۍ کې ورته (highest genicular artery) نوم اخلي د ورون مخکې برخه کې د وینې سور رګ دی. له (femoral artery) څخه څانګه شوی او وروسته سملاسي په دوه برخو (saphenous branch and the articular branches) وېشل شوی. عمومي برخه یې مخکې له وېش څخه زنګونه ته وینه انتقالوي. د (saphenous branch) څانګه یې د پښې پوستکي ته وینه لیږدوي او ( articular branches) څانګه یې د زنګون په څنګ کې له دوه نورو (medial superior genicular artery and anterior recurrent tibial artery) رګونو سره یوځای کیږي او درېواړه رګونه د زنګون مفصل ته وینه لیږدوي. که چېرې د پښې نورو رګونو کې وینه ټینګه شي نو ځینې وخت د بایپاس یا بدیل رګ په توګه کاریږي. جوړښت د (Saphenous) څانګه په (aponeurotic) کې داخلیږي، له (saphenous nerve) عصب په اوږدو کې د زنګون منځۍ برخې ته غزېدلی. د (sartorius muscle and the gracilis muscle)...

د پښې په پنجه کې لیګامنټ دی، هوار کلک جوړښت لري، له ټارسل هډوکو د میټاټارسل په لور غزېدلي. د پښې د پنجې د هډوکو ترمنځ اتصال رامنځته کوي. په پښه کې پنځه میټاټارسل (metatarsal) هډوکي موجود دي هر هډوکی یې کوم ځانګړی نوم نلري، همداسې پښه کې مختلف (tarsal) هډوکي موجود دي هر یو ټارسل هډوکی خپل نوم لري نومونه یې (medial, intermediate, lateral cuneiform and cuboid) دي. په پښه کې اته دا ډول لیګامنټ موجود دي کوم چې (metatarsal) له (tarsal) سره نښلوي.

په انګریزۍ کې ورته دوه نور نومونه (the suspensory ligaments of Cooper and the fibrocollagenous septa) هم اخلي. په تیانو کې نښلونکي نسجونه دي، نوم یې د (Astley Cooper) له نوم څخه اخیستل شوی چا چې په کال ۱۸۴۰ کې په لمړي ځل تشریح کړي. که چېرې د (diffraction tomography) تخنیک وکارول شي نو اناتومي یې لیدل کیدای شي. دې ته مو پام وي چې بل لیګامنټ هم د کوپر په نامه شته او دوه نومونه (pectineal ligament and inguinal ligament of Cooper) ورته اخیستل کیږي، دواړه یو لیګامنټ نه دی یوازې دواړه خپل نوم کې ګډ ایپونیم (eponym) لري - ایپونیم داسې کس، ځای یا شي ته وایي چې له نوم څخه یې د بل ځای یا شي نوم اخیستل شوی وي. همداسې کله نا کله د اولنار هډوکي دوه اړخیزه لیګامنټ (ulnar collateral ligament) متقاطع برخې ته هم د کوپر لیګامنټ نوم اخیستل کیږي. جوړښت د وږې له هډوکي غزېدلی، د سینې په...

د بدن غټ غړی دی. د ګېډې پاسه ښي اړخ کې واقع وي، یوه څنډه یې د ګېډې پاسه کیڼ اړخ لور ته تللې وي. په بلوغ ته رسېدلي کس کې یې وزن معمولا تر ۱۵۰۰ ګرامه پورې وي. د ایمني سیستم او د میټابولیک فعالیت لپاره حیاتي رول لري. له فعالیت کوونکي ځیګر پرته انسان ژوندی نشي پاتې کیدی.   د ځیګر جوړښت شکل یې نیمې سپوږمۍ ته ورته والی لري. ځیګر دوه نرمۍ یا برخې لري. هره برخه یې په نورو وړو اتو برخو وېشل شوې وي. د اتو برخو هره وړه برخه یې تقریبا تر ۱۰۰۰ پورې وړې نرمۍ لري. هر نرمۍ یې کوچنی کانال یا تونل لري کوم چې د ځیګر عمومي تونل (common hepatic duct) ته بهیږي. په انګریزۍ (hepatic) هر هغه څه ته ویل کیږي چې له ځیګر سره تړاو لري. د نور بدن په پرتله په ځیګر کې د پام وړ زیاته وینه د ځیګر داخل کې بهیږي. تقریبا ۱۳ % د بدن له ټولې وینې هر وخت په ځیګر کې وي.   د ځیګر عمده دنده د بدن میټابولی...

په انګریزۍ کې دې حالت ته دوه نور نومونه (plugged or clogged milk duct) اخلي. د یوه یا څو هغو کانالونو بندېدو ته وایي چې د تي سر ته شیدې انتقالوي او بندېدل یې د ماسټیټیس (Mastitis) حالت پیدا کوي - ماسټیټیس روغتیايي حالت دی او په تي کې د پړسوب لامل کیږي. علایم یې په تي کې سیمه ایزه غوټه پیدا کېدل او د غوټې له پاسه سوروالی رامنځته کېدل دي. لامل یې د تي له ځینو برخو د شیدو نه تخلیه کېدل دي. د شیدو د نه تخلیه کېدو لامل کم وخت ماشوم ته تي ورکول، تنګ کالي اغوستل او تي ټپي کېدل او یا تي ته ضربه رسېدل وي. ځینې وخت یې ټینګې شوې شیدې هم بندوي. درملنه یې د شیدو په ویستلو او د بندېدو د لامل په سمون کیږي. لاملونه د تي ورکولو پر مهال عامه رامنځته کېدونکې ستونزه ده مختلف لاملونه یې : - کله چې په مناسبه توګه کوچنی شیدې نه روي - تنګ سینه بند یا جامې اغوستل - که چېرې تیان په...

په انګرېزۍ کې ورته دوه نور نومونه (radial collateral ligament or external lateral ligament) هم اخلي. د لېچې د رډیس هډوکي د سټیلویډ بهیر له څوکې غزېدلی او له سکافویډ هډوکي سره نښتی. سکافویډ هډوکي ته پخوا (Navicular bon) اخیستل کېده. د رډیس له رګونو سره اړیکه لري، یاد رګونه لېګامنت له ټېنډون جلا کوي. د دې لېګامنټ دنده د اولنار هډوکي د تاوېدو یا نحراف مخنیوی دی. په مړوند کې (scaphoid) یو کوچنی هډوکی دی دې برخه کې ټولو کوچنیو هډوکو ته (carpal bones) نوم اخلي. سکافویډ هډوکی د لاس د پنجې او لېچې ترمنځ د ګټې ګوتې لور کې واقع وي. شکل او کچه دواړه یې د کاشیو بادام، هندي بادام او یا ځمکني بادام په څېر دي.   په لاس کې (radial carpal collateral ligament) دسکافویډ هډوکی او (radial styloid process) ترمنځ اتصال کوي یا دواړه خپلمنځ کې نښلوي. دا لېګامنټ مړوند نه پرېږدي چې د ګټې ګوتې ب...

د لاس په هره ګوته کې درې (phalange) هډوکي وي، کوم چې د ګوتې په څوکه کې دی د (distal) په نامه یادیږي، کوم چې د ګوتې په منځ کې دی د (intermediate) په نامه یادیږي کوم چې لاس یا رغوي ته نږدې دی د (proximal) په نامه یادیږي. د ګوتو د هډوکو ترمنځ مفصلونو ته (interphalangeal joints) وایي. دا لېګامنټ فایبري بېنډونه دي او د ګوتې د مفصلونو یو بل څنګ کې موجود وي. دا لېګامنټ دوه سېټونه لري او هر سېټ یې د ګوتې په جلا مفصل کې وي د (distal interphalangeal joints) مفصل د ګوتې د منځي هډوکي او د ګوتې د څوکې د هډوکي مفصل دی، د (proximal interphalangeal joints) مفصل د ګوتې د منځي هډوکي او د ګوتې د لمړي هډوکي ترمنځ مفصل دی. د ګوتو مفصلونه ګوتو ته د قاتېدو او پراخېدو وړتیا ورکوي، د ګوتې د څوکې لخوا لمړی مفصل تر ۲۰ درجو زیات نشي قاتېدلای....

په انګریزۍ کې یې املا (anterior caecal artery) هم لیکل کیږي. د وړې او غټې کلمې له برخې سره وړه نښتې کیسه (cecum) ده همدا برخه د غټې کلمې پیل دی او وړه کلمه له غټې کلمې سره نښلوي. د (cecum) مخکینۍ برخې ته په اکسیجن غني شوې وینه لیږدوي - د (cecal artery) رګ د (ileocolic artery) یوه څانګه ده، همداسې (ileocolic artery) رګ د (superior mesenteric) څانګه ده کوم چې په خپل نوبت له (abdominal aorta) څانګه شوی.

په انګریزۍ کې ورته (Glands of Montgomery) نوم هم اخلي. د تي د سر چار چاپېره په اریولا کې د غوړو تولیدونکي مرغړي دي. تیلو ته ورته غوړ ترشح کوي تر څو د تیانو سرونه غوړ وساتي. جوړښت په اریولا خو ځینې وخت د تیانو په سرونو هم اریولر مرغړي ګرد بهر ته وتلی جوړښت لري. په اومیندوارۍ کې د پام وړ غټوالی پیدا کوي او شمېر یې زیاتیږي. په هر تي کې یې معمولا شمېر له ۴ تر ۲۸ پورې وي. دنده اریولر مرغړي غوړ ترشح کوي، غوړو ته یې طبي ژبه کې (lipoid fluid) نوم اخلي. د غوړو دنده یې د تیانو سرونو ساتنه ده. په دې ترشح کې بوي لرونکی ترکیب هم موجود وي کوم چې ماشوم تي رودلو ته اشتیا کې کوي. که چېرې د تي سر تحریک شي نو ترشح کې بوي لرونکی ترکیب خپریږي. له سوریانو سره نږدې غوړ پوستکی یې د اریولا له نور پوستکي نرم وي. ممکن په ځینې ښځو کې بې کچې غوړ تولید کړي کوم چې خنثا روغتیایي حالت...

په سینه کې د سینې د سر چار چاپېره رنګدانه لرونکې برخه ده. په انګریزۍ کې د تي سر ته (nipple) او ټول تي ته د (breast) نوم اخلي. په تي کې اریولا دایرې ته ورته برخه ده، له چار چاپېره نسجونو سره په هیسټولوجي کې توپیر لري. د بلوغ ته رسېدلې ښځې د تیانو په سرونو کې د شیدو تونل له پاسه چار چاپېره واړه سوریان وي کوم چې د شیدو د ترشح پر وخت شیدې بهر ته ورکوي. په انګریزۍ کې د کوچنیانو لخوا د مور رودل او یا هم لوسلو ته ( lactation) کلیمه کاریږي مانا یې بهر ته د شیدو ترشح ده او د (lactiferous) مانا له شیدو سره تړاو لرونکی، د شیدو جوړونکی، یا شیدو ته ورته مایع ده. په اریولا کې نور واړه سوریان د غوړو تولیدونکي مرغړیو (sebaceous glands) او (areolar glands) په نامه دي دواړه د غوړو تولیدونکي مرغړي دي خو جلا دندې او فعالیتونه لري. د رنګ څرونګوالی د اریولا رنګ له سور نیولې تر ګلابي، نسواري تر تېز ن...

سرطان د ناروغیو یوه ټولګه ده په کومو کې چې د حجرو غېرې نورمال وده شامله وي او دا حجرې د دې وړتیا لري چې په نورو حجرو برید وکړي او یا هم د بدن نورو برخو ته خپرې شي. سرطان د حجرو له غنچې (benign tumors) سره توپیر لري - د حجرو غنچه د بدن نورو برخو ته نه خپریدونکې وي خو که چېرې د حجرې غنچه مالیګنټ یا خپرېدونکې وي نو سرطاني تومور ګڼل کیږي.   ځینې علایم چې ممکن د سرطان له ودې سره په انسان کې راڅرګند شي غوټه یا مرغړی بدن کې پیدا کېدل، غیرې عادي د وینې جریان، اوږدمهاله ټوخی، بې لامله وزن له لاسه ورکول او د بولو په خوځښت کې تغیر دی. یاد علایم د نورو روغتیايي حالتونو علایم هم وي خو که چېرې انسان کې راڅرګند شي ازموینې کول اړین دي. تر ۱۰۰ زیات د سرطان ډولونه په انسان کې وده کولای شي.   په سرطان د اخته کېدونکو کسانو څخه ۲۲% د تباکو یا سګرټو څکونکي دي، همداسې ۱۰% یې زیات وزن لرونکي...

ژوي کثیر الحجروي یوکاریوټ ژوندي موجودات (multicellular eukaryotic organisms) دي کوم چې بیولوجیکي انیمالیا کینګډم (kingdom Animalia) جوړوي – یوکاریوټ هغه ژوندي دي چې حجره یې هسته لري او په غشاء پوښل شوې وي. پرته له یو څو ژو نور ټول ژوي عضوي توکي مصرفوي، اکسیجن تنفس کوي، د خوځښت وړتیا لري، د مثل تولید کوي، د جنیني ودې موده کې د حجرې له کروي خالیګا وده کوي کومه چې د بلستولا (blastula) په نامه یادیږي. تر اوسه په اوسمهال کې ژوندي تقریبا ۱.۵ میلیونه د ژو ډولونه تشرېح شوي په دې ټولو کې تقریبا یو میلیون حشرې دي. ټولټال تقریبا ۷ میلیونه د ژو ډولونه اټکل شوي. د ژو د بدن کچه  له ۸.۵ میلي اونت (millionth) نه نیولې تر ۳۳.۶ متره پورې اوږده شته. د ژو مطالعې ته زولوجي وېل کیږي.   ژوي له باکتریا (bacteria) او د باکتریا له (deoxyribonucleic acid, or DNA) چې په غشاء محدوده هسته کې موجود وي توپیر لر...

د لاتیني ژبې له (rodere) کلیمې یې نوم اخیستل شوی، مانا یې "په ثنایا غاښونو پرې کول یا خوله لګول" ده. د شخوند وهونکو د ډلې تی لرونکي دي. ځانګړنه یې په لاندې او پورته هره ژامه کې د یوې جوړې د ثنایا غاښونو دوامداره وده ده. د تی لرونکو د ډولونو تقریبا ۴۰ % ډولونه شخوند وهونکي تی لرونکي دي. اصلي ځای یې له نیوزلنډ او ځینې سمندري ټاپوګانو پرته د نړۍ ټولې لویې وچې دي خو دې ټاپو ګانو او نیوزلنډ ته انسانانو سره انتقال شوي. د شخوند وهونکو د ژوند طریقه او ایکولوجي له یو بل سره ډېر توپیر لري او تقریبا د وچې هر ډول چاپېریال کې پیدا کیږي، په انسان جوړ کړي چاپېریال کې هم ژوند کوي. د شخوند وهونکو ځینې ډولونه ونه کې ژوند کوونکي دي، ځینې یې کندې یا سمڅې وېستونکي دي، ځینې ډولونه یې نیمه لامبو وهونکي او ځینې ډولونه یې په وروستیو پښو ټوپ اچونکي دي. تقریبا ټول شخوند وهونکي خپله کې ګډې ځانګړنې لري لکه د ثنایا غ...

کوم خلک چې په دې بې نظمي اخته دي که ډېر بې کچې ډنګر هم وي ګمان کوي چې ډېر چاغ یا څورب دي او یا به څورب شي. د وزن کمولو او یا کم ساتلو لپاره کم خواړه خوري. که خوراک هم کوي نو دومره خواړه نه خوري چې بدن خپله اړتیا پرې پوره کړي. تل په دې هڅه کې وي چې وزن کم کړي او څورب نشي. دا ډول خلک خپل بدن ته بې کچې زیان اړوي. د یادې بې نظمۍ د درملنې لپاره مختلفې طریقې شته یوه یې (Maudsley Method) ده دا طریقه ډېره د هغو کسانو لپاره کاریږي چې عمر یې تر ۱۸ یا هم تر دې کم وي. د درملنې پای کې له دریو دوه ناروغان خپله روغتیا ترلاسه کوي او دا ډول وېره پکې ختمیږي. دا ویره تر هرې بلې ویرې د انسان د ژوند ګواښونکې ده. د تشخیص لپاره یې ډاکټران د (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) طریقه کاروي او له هغې وروسته پرېکړه کوي چې په ناروغ کس کې دا ډول ویره شته او که نه. علایم ۱ - دا ډول...

سپکه برید کوونکې خو پر مختللې د روزنې جیټ الوتکه هم ده. د فرانسې (Dassault Aviation) شرکت د جرمني له (Dornier Flugzeugwerke ) سره په ګډه جوړه کړې. د فرانسې او جرمني هوایي ځواکونو د روزنې لپاره پېرلي خو نورو هیوادونو د سپکې برید کوونکې الوتکې په توګه تر لاسه کړي. جرمني په ۱۹۹۰ لسیزه کې خپلې تقاوت کړې خو ځینې یې په نورو وپلورلې. ځینې هیوادونو په جګړه کې هم کارولي.   لمړۍ الوتنه یې د ۱۹۷۳ کال د اکتوبر په ۲۶ نېټه کړې، کارونه یې د ۱۹۷۷ کال د نومبر په ۴ پیل شوې، د ۱۹۷۳–۱۹۹۱ کلونو ترمنځ تولید شوي، د ټولو تولید شوو شمېر ۴۸۰ دی، د یوې الوتکې ارزښت په ۱۹۷۸ کې ۴.۵ میلیونه ډالر وو. د استرالیا، کامېرون، کاناډا، مصر، فرانسې، مراکش، نایجیریا، قطر، تایلنډ، ټوګو، بلجیم، جرمني، پرتګال او انګلستان هوایي ځواکونو ترلاسه کړې وې. انګلستان او پرتګال په ۲۰۱۸ کې او بلجیم په ۲۰۱۹ کې تقاوت کړې خو نور ټول ه...

د فرانسې د څو موخو لپاره د یوه ماشین لرونکې الوتکه ده، طرحه یې په ۱۹۷۰ لسیزه کې شوې، په دې وخت کې سپکې جنګ کوونکې الوتکې او د (Mirage III) الوتکو ځای نیونکې ګڼل کېدې خو وروسته یې د تولید نور ډولونه د څو موخو لپاره کارېدونکې الوتکې وې او د نړۍ ۹ هوایي ځواکونو هم ترلاسه کړې. جوړونکی شرکت یې (Dassault Aviation) دی، لمړۍ الوتنه یې د ۱۹۷۸ کال د مارچ په لسمه نېټه کړې، کارونه یې د ۱۹۸۴ کال په جولای کې پیل شوې، تر اوسه هېڅ هیواد نه دي تقاوت کړي، د ۱۹۷۸–۲۰۰۷ کلونو ترمنځ تولید شوي، د ټولو تولید شوو الوتکو شمېر ۶۰۱ دی، د یوې الوتکې ارزښت ۳۰.۶ میلیونه ډالر دی.   په ۱۹۶۵ کې انګلستان او فرانسې تړون وکړ چې خپله کې په ګډه الوتکه جوړه کړي، دوه کاله وروسته فرانسه له پروژې ووتله، کله چې فرانسه له تړون څخه ووتله نو انګلستان له لوېدیځې جرمني او ایټالیا سره د (Panavia Tornado) الوتکې په تولید کې شریک...

د فرانسې الوتکې وې. د فرانسې سمندري ځواک کارولې. په هوا کې جنګ کوونکې او له هوا څخه د سمندر او د ځمکې پر سطحه برید کوونکې وه. د (Dassault Étendard IV) پخوانیو الوتکو پر مختللی ډول او د همدې الوتکو ځای نیونکې وې. د کوسوو، لیبیا او افغانستان په جګړه کې کارېدلي. همداسې عراق له ایران سره په جګړه کې کارولي، ارجنټینا په ۱۹۸۲ کې د جګړې پر مهال خپل مخالفین پرې بمبار کړي.   جوړونکی شرکت یې (Dassault-Breguet) دی، لمړۍ الوتنه یې د ۱۹۷۴ کال د اکتوبر په ۲۸ نېټه کړې، د ۱۹۷۸ کال په جولای کې یې کارونه پیل شوې. د ۲۰۱۶ کال په جولای کې فرانسې تقاوت کړې، د ۱۹۷۴–۱۹۸۳ کلونو ترمنځ تولید شوي، د ټولو تولید شوو الوتکو شمېر ۸۵ دی. ارجنټینا ټولې ۱۴ الوتکې لرلې، د فرانسې سمندري ځواک ۷۱ الوتکې لرلې د ۱۹۸۳ او ۱۹۸۵ کلونو ترمنځ فرانسې پنځه الوتکې عراق ته د پور په توګه ورکړې وې له ۵ څخه یوه الوتکه ایران نسکوره ک...

د ځمکې په سطحه برید کوونکې د شوروي اتحاد الوتکه وه. د دوېمې نړیوالې جګړې پر مهال جوړه شوې. د پیسټون او راکټ ترکیب شوی ماشین یې لره. د همدې الوتکو له طرحې د (Sukhoi_Su-7) الوتکې طرحه جوړه شوه. جوړونکی شرکت یې (Sukhoi) دی، لمړۍ الوتنه یې د ۱۹۴۱ کال د مارچ په لمړۍ نېټه کړې، د ټولو تولید شوو الوتکو شمېر ۳ دی.   پیلوټان : یو اوږدوالی : ۹ متره دوزرو پراخوالی : ۱۳.۵۸ متره لوړوالی : ۳.۸۹ متره د وزرو سطحه : ۲۶ متره بې وسایلو وزن : ۳۷۲۷ کیلو ګرامه له وسایلو سره وزن : ۵۵۳۴ کیلو ګرامه په ټانکیو کې د تیلو ظرفیت : ۴۸۰ کیلو ګرامه پاور پلنټ : Shvetsov M-71 18-cylinder two-row air-cooled radial piston engine, 1,500 kW (2,000 hp)   وسلې : ماشیندارې 37 mm (1.46 in) Nudelman-Suranov NS-37 autocannon 7.62 mm (0.30 in) ShKAS ma...

ناټو یې د (Fitter-A) په نامه پېژني. په ۱۹۵۵ کال کې د شوروي اتحاد له غږ څخه چټکه برید کوونکې الوتکه وه. په بنسټیزه توګه په هوا کې د جګړې لپاره طرحه شوې وه خو په دې رول کې بریالۍ نه شوه او له همدې امله یې په ۱۹۶۰ لسیزه کې د تولید نور ډولونه په ځمکه برید کوونکې الوتکې وې. جوړونکی شرکت یې (Sukhoi) دی، لمړۍ الوتنه یې د ۱۹۵۵ کال د سپټمبر په ۷ نېټه کړې، کارونه یې په ۱۹۵۹ کې پیل شوې. د ۱۹۵۷–۱۹۷۲ کلونو ترمنځ تولید شوي. د ټولو تولید شوو شمېر ۱۸۴۷ دی. د همدې الوتکې له طرحې وروسته (Sukhoi Su-17) الوتکې جوړې شوې. د شمالي کوریا پوځ یې تر اوسه کاروي. افغانستان ۲۴ د پوځي خدمت لپاره او ۱۶ د پیلوټانو روزنې لپاره پېرلې وې، الجیریا، چکسلواکیا، مصر، هند، عراق، پولنډ، د شوروي اتحاد او سوریې هم ترلاسه کړې وې. پیلوټان : یو اوږدوالی : ۱۶.۸ متره لوړوالی : ۴.۹۹ متره د وزرو پراخوالی : ۹.۳۱ مت...