لیکنې

د ډېرو رایو ترلاسه کوونکی یو بریالی کاندید (First Past the Post) د انګریزانو سیستم دی، په دې کې یوې ډلې ته، یوه کلي، یوې ولسوالۍ او یا یوه ولایت ته د نوماندانو نوملړ ورکول کیږي او ټول پکې د خپلې خوښې د نوماند تر څنګ چلیپا نښان رسموي. له رایو شمېرلو پس چا چې ډېرې رایې ګټلې وي ګمارل کیږي. له یوې سیمې یوازې یو کاندید ګمارل کیږي. که چېرې د خلکو د یادې ډلې دوه کسان یا درې کسان استازیتوب کوي نو هر وګړی حق لري چې په یاد نوملړ کې د دوه یا درې استازو تر څنګ چلیپا رسمه کړي ځکه چې استازیتوب یې یو کس نه کوي. په دې سیستم کې تر ډېره له یوې سیمې یوازې یو استازی ټاکل کیږي. انګریزانو ویسټمنسټر ته په دې سیستم د پارلمان غړي ټاکل. د انګرېزانو په مستعمرو کې همدا سیستم کارېده، ځینو لکه استرالیا، نیوزلنډ، ایرلنډ، قبرس، مالټا او سوېلې افریقا یاد سیستم لغوه کړی خو د انګرېزانو ځینې کالونۍ لکه متحده ایالتونه، کاناډ...

د سوېلې افریقا په دې شورا کې یولس غړي موجود وي. د تناسبي ګډ استازیتوب له مخې ټاکل شوي وي. شپږ مشاورین یا د شورا غړي یې په شپږ وارډونو کې، له هر وارډ یو منتخب کس وي او پنځه نور یې د کاندیدانو یا تنظیمونو له نوملړه خوښیږي، د استازو شمېر د رایو له شمېر سره متناسب وي.

جعلي ژبې هغو ژبو ته وایي د کومو چې شتون په نامتو کتابونو او لیکنو کې یاد شوی وي خو بل څېړونکي په خپله څېړنه کې موندلي وي چې یاده ژبه نشته وه. ډېرې کمې جعلي ژبې ثابتې شوي چې نشته وې خو د نورو د نشتون په اړه ثبوت نشته مګر د شتون په اړه یې هم شواهد نشته او له همدې امله یې شتون نه دی منل شوی خو ځینې نور بیا ګمان کوي چې د موندنې په اړه یې محدودې څېړنې شوي او ممکن پراخې څېړنې یې پیدا کړای شي. لاندې د هغو ژبو بېلګې دي د کومو چې د شتون په اړه ګمان کېده چې مخکې شته وې، وروسته یې یا نشتون ثابت شوی او یا یې شتون ننګول شوی. په ځینې حالتونو کې د ادعا شوې ژبې تعقیب شوی خو پایله کې یې بله ژبه موندل شوې. ځینې وخت کې په ارادي توګه د ریشخند له امله جعلي ژبې ثبت شوي لکه د برازیل کوکورا ژبه یا د لوییزیانا ټاینسا ژبه، ځینې وخت کې ریښتینې تېروتنه وي د دې بېلګه هونګوټ ده، هونګوټ نوم په ۱۸۹۲ کې د استعمار د لغتو...

یوه ځانګړې موده وه په کومه کې چې !کورا خلکو برید کوه او بوور یا بویر چارواکو یې پر ضد نظامي اقدام کوه. د ۱۹ پېړۍ په نیمایي کې، د کېپ کالونۍ، د جګړې پولې پراخې شوې او پایله کې یې د سیمې خلک اړ شو چې کډوالي پیل کړي. په دې کډوالو کې خوی سن، خوی او د باسټر (د افریقایانو او اروپایانو اولادونه) شامل وو. د مستعمرې د چارواکو له لوري په دې ډله کې تر ټولو لوی غله !کورا خلک ګنل کیدل او هغه ټولنې به یې لوټ کولې کومې چې د نارنج سیند ( ګاریپ سیند) په اوږدو کې اوسېدلې. د اتلمسې پېړۍ په منځ کې، د غلاو کچه زیاته شوه او پای کې د مستعمرې چارواکي اړ شول چې په ضد یې اقدام وکړي او بلاخره په ۱۸۷۹ کې یې د غلا پېښې په بشپړ توګه ختمې کړې خو دا چې له ګاریپ سیند (نارنج سیند) سره !کورا خلکو صمیمي اړیکه لرله نو وتوانیدل چې د سیند په اوږدو کې مېشتو استعمارګرو ته ځان په لوی ګواښ بدل کړي. اوسنۍ مطالعې ښي چې !کورا خلک ډې...

!اوراکوباب، کورانا، اورا، ګریکوا (ǃOrakobab, Korana, ǃOra, or Griqua) نومونه هم ورته اخیستل کیږي. د مړه کېدو حال کې، د سوېلې افریقا ژبه ده. د خوی مانا ژبی د ویونکو د شمېر په اړه کره مالومات نشته خو دا مالومات شته چې نږدې وخت کې له ورکېدو سره مخ دي. نومونه د خوی مانا "کس" ده او د مانا مانا "ژبه" ده. بل عام نو یې کورانا دی خو په !اوراکوباب، اورا، ګریکوا او په (Xri, Xiri, Xirikwa) نومونو هم یادیږي پام مو وي چې تلفظ د لیکل شو تورو په څېر نه کیږي. په نومونو کې یې کورانا د !اورا نوم منعکس کوي، د همدې قوم خلکو خپل ځان په !اورا نوم نومولی. د !ګورا تلفظ یې ګلورا کیږي !اورا خلکو ته رجوع کوي. ځینې وخت !اورا ته د کېپ خوی نوم اخیستل کیږي خو د کېپ خوی وروسته د توهین یا رټلو لپاره کارول شوی. د نورو ژبو ځینې نومونه لکه د سوېل خوی خوی د ټولو لهجو لپاره کاریږي د کوم لپاره چې ممکن سیمه ایز خلک د کورانا او...

املا یې (Ekoka ǃXuun, Ekoka-ǃXû, ǃKung-Ekoka) هم لیکل کیږي. د !کونګ ژبو د لهجو د خوشې یوه ژبه ده. د نمیبیا او انګولا د پولو ترمنځ، د اوکاوانګو سیند په لوېدیځ اړخ کې او د انګولا له کورنۍ جګړې وروسته په سوېلې افریقا کې پرې خبرې کیږي. په ۲۰۱۳ کې تقریبا ۱۶۵۰۰ کسانو په اېکوا !کونګ لهجې خبرې کولې. اېکوا !کونګ ژبه په ۲۰۱۰ کې (Heine & Honken) د !کونګ ژبو په شمال لوېدیځه څانګه کې ځای کړې وه. په دې ډلبندي کې اېکوکا له لویدیځې لهجې سره مساوي ده. ډلبندي کې لاندې درې ډولونه ښودل شوي : ǃKung لمړۍ څانګه – Northern ǃXun – Western ǃXun دوېمه څانګه – Central ǃXun درېمه څانګه – Southeastern ǃXun اېکوا !کونګ داسې غږونه لري د کوم چې له (Juǀʼhoansi) ژبې سره توپیر نه کیږي. Pulmonic consonants Clicks Bilabial Alveolar Post- alveolar Palatal Velar Glottal Dental Click Alve...

املا یې (ǃXun or Ju) هم لیکل کیږي. کونګ ژبې د لهجو لړۍ ده. په نمیبیا، بوتسوانا او انګولا کې پرې کونګ خلک خبرې کوي. د ǂʼ امکوی ژبې په شمول !کونګ ژبې د ( Kxʼa) ژبو کورنۍ جوړوي. مخکې ګمان کېده چې !کونګ ژبې د کوی سن د ژبو د کورنۍ یوه څانګه جوړوي او یادې څانګې ته د شمالي کوی سن نوم اخیستل کېده، خو په دې ښودنه کې، کوی سن خپل یووالی ونه ښوده او اوسمهال دا ادعا ناسمه ګڼل کیږي خو له دې سره سره بیا هم د کوی سن انتروپولوجیکي کلیمه د چترۍ په توګه د کلیک ژبو لپاره کاریږي. د ویونکو شمېرنه یې په درېواړو هیوادونو کې ستونزمنه چاره ده ځکه چې د کرنې لپاره سره تیت پرک شوي خو د اټکل له مخې په ۲۰۱۵ کال کې ۷۷۰۰۰ کسان ګڼل شوي وو. !کونګ ژبې د ډېرو کلیکونو له امله په ټوله نړۍ کې نامتو دي د بېلګې په توګه ! نوم یې. همداسې په ټوله نړۍ کې، ډېر پېچلي بې غږه او غږ لرونکي توري لري. ځینې غږونه یې پوزه کې تولیدیږي. د (ǃXuu...

تلفظ یې (/ˈkweɪtən tə ˈkɛn/ KWAY-tən tə KEN) دی. په کټ کوپ غرونو کې له ناپېژندل شوې ژبې زېږېدلی نوم دی. همدې نوم ته راشېل یا ګریټ (Rachel or Griet) هم ویل کیږي. په سوېلې افریقا کې د سن خلکو د کلنۍ مجلې لیکواله وه. د (Specimens of Bushman Folklore) کتاب لیکلو کې یې هم ونډه اخیستې او په یاد کتاب کې یې د ښځې له نظره دسن خلکو عبادت، باورونه او ژوند بیان کړی. د ۱۸۷۴ په جون کې یې د سوېلې افریقا کېپ ښار ته له خپلې کورنۍ سره سفر وکړ او د ۱۸۷۵ کال تر جنوري پورې هلته پاتې شوه، په یاده موده کې یې له ویلهېم بلیک او لوسي لویډ سره مرکې کړي، دواړه د پورته یاد شوي کتاب لیکوالان دي....

څرنګه تاسې کولای شې چې د یو کس د مړینې په اړه تاسې له ۱۴ تر ۳ ورځو پورې مخکې وړاندوینه وکړئ ؟ کله چې انسان نن یا سبا مړ کیږي نو له علایمو ډاکټران پوهیږي چې ناروغ څو ساعتونو کې خپله ساه ورکوي. ۱ - تر ټولو لمړی یې سا اخیستلو کې توپیر رامنځته کیږي. په خوله کې یې اوبه زیاتیږي خو تېرولی یې نشي له همدې امله یې ساه اخیستنه کې غر غرهاری زیاتیږي. سا اخیستنه یې ډېره ژوره او کله نا کله له وقفې سره مل وي. ۲ - خالي ادرار یې ډېر کمیږي او یا بندیږي. همداسې غایطه مواد نور نه کوي. د هاضمې سیستم یې کار پرېږدي. ۳ - په پوستکي یې کې خړ رنګه شینوالی، سپین رنګه زېړوالی پیدا کیږي. ۴ - زهني ګډوډي بیانوي، عجیبې غریبې خبرې کوي. ۵ - ډېری وخت شدید درد احساس کوي او د درد نښې او علایم ښکاروي ۶ - خوړو او څښاک کې یې کموالی راځي او کله نا کله موقتا نا څاپه خوراک کوي، خواږه خواړه کله نا کله خوښوي، له اوبو داسې خوند اخ...

کونګ خلک د سن (San peoples) څخه یو دي. د اوامبولنډ سیمې د کلاهاري سارا په لویدیځه څنډه کې (د نمیبیا په شمال کې او د انګولا په سوېل کې) او په بوستوانا جمهوریت کې مېشت دي. تر ۱۹۷۰ لسیزې پورې یې په دودیزو طریقو ښکار کوه او په همدې ښکار پاېدل. اوسمهال یې ډېری وګړي په بانتو کليو کې مېشت دي او ډېری یې د مېږو شپونکیان دي او یا د اورپایانو په جوړو کړو فارمونو کې کار کوي. باورونه کونګ خلک په خدای باور لري، په داسې خدای چې خالق او د ژوند ساتونکی دی. لکه د نورو افریقایي خدایانو په څېر قهار هم دی او د هوا په بدلون انسان ته جزا هم ورکوي. همداسې یې خدای له هر څه خبر دی او په هر څه پوهیږي. له دې پرته (animistic) باور هم لري - یاده کلیمه له لاتیني ژبې اخیستل شوې او لاتیني کې (anima) سا، اروا او ژوند ته وایي - دا خلک په دې اند دي چې ټول توکي، ځایونه او ژوندي اروایي کیفیت لري. دا ډول باور لرونکي فکر...