عصري اروا پوهنه د ساینسي څېړنو د طریقو لپاره هڅه ده او په نورو ډېرو رشتو کې ډېره ګټوره ثابته شوې. پیل یې په ۱۹ پېړۍ کې وشو او د طریقو د ساینسي څېړنو مشري دوه نورو مضمونونو کوله چې بیولوجي او فیزیلوجي وه. له ۱۹ پېړۍ تر اوسه هڅې بریالۍ شوې او د پوهې یوه لویه برخه تولید شوه کومه چې د ارواپوهنې د ساینس په توګه د پوهې یوه لویه تنه جوړوي. کله چې اروا پوهنه ساینس شوه نو ډېرو خلکو ته دا پوښتنه پیدا شوه چې د څه ساینس ؟ ځینو د اروا ساینس نوم ورکړ خو ساینس یې دا نور رد کړ ځکه ارو په خپله مذهبي نوم دی او ساینس د مذهب اړوند څېړنې نکوي ؛ ځینو ورته د ذهن ساینس نوم ورکړ او ځینو بیا ورته د خبرتیا د ساینس نوم ورکړ خو اروا پوهنې دا ټول نومونه رد کړل ځکه چې اروا پوهنه د شیانو مطالعه نکوي او د خبرتیا تر څنګ بې ارادې کړنې هم مطالعه کوي. اروا پوهنه د کړنو او د چلند مطالعه کوي او تر ټولو وروستی نوم یې د چلند ساین...

اروا پوهنه خورا زیاتې موضوع ګانې مطالعه کوي او د مطالعې کچې یې هم توپیر سره لري. په ټیټه کچه اروا پوهنه بیولوجیکي اغیزونه مطالعه کوي لکه جینونه، نیورونونه، نیوروټرانزمېټرونه او هورمونونه ؛ په منځنۍ کچه اروا پوهنه د یوه ځانګړي کس ځانګړنې او وړتیاوې مطالعه کوي خو په لوړه کچه اروا پوهنه ټولنې، ادارې او کلتورونه مطالعه کوي درېواړه په چلند تمرکز کوي.   د ځینو بې نظمیو په مطالعه کې درېواړه کچې شاملې وي لکه د ډېپرېشن په مطالعه کې چې لاملونه یې کلتوري، بیولوجیکي او ټولنیز دي او په ټوله نړۍ کې لسګونه لکه خلک په دې رنځ اخته دي. کوم اروا پوهان چې د ډېپرېشن په درملنه کې بوخت وي ډېری یې د نسخې لیکلو اجازه هم لري او په نسخه کې د پروزاک په څېر درمل د ډېپرېشن د کمېدو لپاره توصیه کوي. کوم اروا پوهان چې په منځنۍ کچه کې پوه لري له مراجعه کوونکو سره د هغه څه په درملنه کې مرسته کوي چې د ژوند له منفي ...

ټول ساینسپوهان که فزیکپوهان دي او که کیمیا پوهان او یا بیولوجي پوهان، که د ټولنې پېژندونکي او که اروا پوهان ټول د موضوع د مطالعې لپاره تجربوي طریقې کاروي. تجربوي طریقه کې مالومات راغونډیږي، مالومات ترتیب کیږي او د مالومات پایله د څېړنې د پایلې په توګه خپریږي. کومې طریقې چې ساینسپوهان د تجربوي طریقو لپاره کاروي ډېر پخوا جوړې شوې او کارول شوې طریقې دي او د نوو تجربو لپاره بنسټ ګڼل کیږي د همدې طریقو له مخې مالومات راغونډیږي، راغونډ شوي مالومات څېړل کیږي او بیا دیوې پاېله په توګه په یوه چوکاټ کې خپریږي.   ساینسي طریقه هم د انسان د چلند د مطالعې لپاره خورا اړینه ده خو په دې طریقه کې د انساني چلند په اړه ټولو پوښتنو ته ځواب نشي موندل کېدای ځکه چې هغه څه ساینسي نشي ګڼل کېدای د کومو په اړه چې مونږ د هو یا نه دقیق ځواب ونلرو او یوازې اټکل یا وړاندوینه وي. له همدې امله ساینسپوهانو د ارزښتو...

اروا پوهنه د ذهن او چلند ساینسي مطالعه ده. د انګریزۍ (psychology) کلیمه له یوناني کلیمو ترکیب شوې. د (psyche) مانا " ژوند " او د (logos) مانا " تشرېح " ده. لکه څرنګه چې زده کوونکو ته اروا پوهنه یو په زړه پورې مضمون دی همداسې زمونږ د ژوند یوه برخه هم ده. ډېری ارواه پوهان لیکولان هم دي او د اروا پوهنې اصول د فلمونو او سیریالونو لپاره لیکي تر څو په فلمونو او سیریالونو کې پرې تر سره شوي جرمونه حل کړي. مونږ کې ډېری کسان ممکن اروا پوه ته تللي وي او په دې پوهیږي چې اروا پوهنه څه ده خو په نړۍ کې سلګونه زره اروا پوهان موجود دي او ډیری یې په داسې ځایونو کې دنده لري چې ممکن تاسو یې په اړه تر اوسه نه وي اورېدلي.   ډېری اروا پوهان په څېړنیزو لابراتوارونو کې، روغتونونو کې او ځینو نورو څانګو سره کار کوي او په دې ځایونو کې د انسانانو او ژو چلند مطالعه کوي. د بېلګې په توګه یو اروا پوه په کوچنیان...

داوطلبي یا رضا کاري د انسان د اروا مبنا ګڼل کیږي. له میلیونونو کالو راهیسې انسانان سره ډله یا ګروپ شوي تر څو د ګډې موخې لپاره چارې په ګډه ترسره کړي. له ډېره پخوا د انسان د بقا لامل هم همکاري او داوطلبي یا رضا کاري ممکنه کړې. که چېرې همکاري او داو طلبي نه وای نو انسانان ممکن ډېر مخکې له منځه تللي وای. مونږ په ژوندیو موجوداتو کې نه تر ټولو غټ یو او نه هم ځواکمن یو نو که چېرې مونږ داوطلبي او له یو بل سره همکاري نلرلای نو مونږ به اوس په څه حال کې وای ؟   څرنګه خپله اداره کې داوطلب یا رضاکاره مدیران شو؟ د همدې چارې لپاره تر ټولو لمړی باید ځان وپېژنو او په دوېم ګام کې خپل چاپېریال کې نور وپېژنو. د ځان او نورو پېژندنې لپاره تر ټولو اړین همکاري او رضا کاري ده. داو طلب خلک کولای شي له تقاوت وروسته هم په یو بل مسلک کې ځان بوخت کړي او نوي ملګري پیدا کړي، په دندو د بوختو کسانو سره مرسته کولا...

ډېری ادارې داسې کسانو ته اړتیا لري کوم چې ځانګړې وړتیاوې لري تر څو د همدې وړتیاو په ذریعه په اداره کې کار وکړای شي. د بېلګې په توګه یو انځور اخیستونکی د کامرې په انځور د رڼا او تنظیم پر اغیز پوهیږي، د کمپیوټر پروګرامر په دې پوهیږي چې څرنګه د کمپیوټر د ژبې پروګرامونه وکاروي. د یادو وړتیاو د لاسته راوړنې لپاره یو کس هرو مرو زده کړیال کیږي تر څو تیوریکي یا عملي زده کړې وکړي. همداسې په هره اداره کې د کارو کولو لپاره تاسې نرمو وړتیاو ته اړتیا لرئ کومې وړتیا ته چې د ژوند وړتیا نوم هم اخلي. په اوسني وخت کې نرمې وړتیاوې د مسلکي ودې په مانا ده او دهمدې وړتیا په ذریعه کار کوونکي له پېرودونکو، عرضه کوونکو، رسونکو، خپلو همکارانو او نورو سره اړیکې ټینګوي. نرمې وړتیاوې د کومې بلې وړتیا ځای نیونکې وړتیا نه ده بلکې د نورو وړتیاو بشپړونکې وړتیا ده، په یوه دنده کې د نورو وړتیاو کارونې ته لاره هوارونکې وړ...

کورني غوییز دي او نسل یې له بانټینګ اخیستل شوی. د غوښې د مارکېټ لویه برخه جوړوي او ډېری خلک یې د قلبې لپاره ساتي. ګمان کیږي چې نسل یې د اېندونیزیا په بالي کې اخیستل شوی وي. د ډول علمي نوم یې (Bos javanicus domesticus) دی. په انګریزۍ کې ورته (Balinese cattle, domestic banteng or Bali banteng) عام نومونه هم کاریږي. د بالي غوییزو پلرونه اوروکس نه دي او تقریبا له زېږېدیز کال څخه۳۵۰۰ کاله وړاندې کورني شوي. نسل یې د تیمور ختیځ، استرالیا، مالیزیا او جاوا ته هم خپور شوی. په اېندونیزیا کې د غوییزو له څلورو برخو یوه برخه جوړوي. په استرالیا کې یې له بندو ځایونو تېښته کړې او اوسمهال ازاد ګرځېدونکي دي کوم چې کرنې ته کله نا کله لوی زیان هم اړوي. په ملا کې کوبی لري، پښې او د ګېډې لاندې برخه یې سپینوالی لري، د غویي رنګ یې سور نسواري او د غوا زېړ رنګه سور وي. د بانټینګ په پرتله کم جنسي ډیمورفېزم لري. واړ...

د شیدو لپاره ساتل کېدونکي غوییز دي، اصلي ځای یې د انګلستان ګېرنزي ټاپو دی. ګمان کیږي چې د دې غوییزو نسل د فرانسې د نورماندي او د انګلستان د بریتاني سیمو ګډ نسل وي. یو وخت د انګلستان او فرانسې تر منځ د انګلستان د ټاپوګانو ټولو غوییزو ته الډېرني نوم اخیستل کېده خو کله چې د غوییزو د واردولو د بندېدو قانون تصویب شو او یوازې د حلالولو لپاره یې اجازه ورکړل شوه د جېرزي او ګېرنزي نسلونه په سیمه کې واخیستل شول. دبدن رنګ یې نکریزو ته ورته یا د وړې نوې پیدا شوې هوسۍ په څېر وي او په خپل رنګ کې د سپین رنګ نښانونه لري. د جېرزي غوییزو څخه د بدن په کچه کې غټ دي. د شیدو رنګ یې زېړ دی. د غوښې تولید یې ډېر کم دی. متحده ایالتونو ته ګېرنزي غوییز په لمړي ځل په کال ۱۸۳۰ کې انتقال شول. اوسمهال یې نسل په استرالیا، کانډا او انګلستان کې پرېمانه پیدا کیږي....

علمي نوم یې بوس توروس (Bos taurus) دی. په دوه ګوتو وېشل شوي بوټ لرونکي، کورني شوي، واښه خوړونکي ژوي دي. د بووینای فرعي کورنۍ غړي دي، په نړۍ کې تر ټولو زیات خپاره شوي د بوس نسل غړي ګڼل کیږي. ښځې ته یې غوا او نر ته یې غویی نوم اخلي، نر بچي ته یې خسکی، ښځې ته یې کوچنیوالي کې خسکۍ او د کار، غوښې او یا نسل اخیستنې لپاره ساتل شوي بلوغ ته رسېدلي نر ته یې سخندر وایي. غوییز یا د غوښې لپاره او یا د شېدو لپاره فارمونو کې ساتل کیږي. همداسې یې پوستکی د چرم جوړولو لپاره کاریږي. له دې پرته د نړۍ په ځینو برخو کې د کار لپاره کار ترې اخیستل کیږي، په کراچۍ پسې د بار وړلو لپاره او پټیو کې د قلبې لپاره کاریږي. د غوییزو بل تولید د غوییزو غوشایي دي له کوم چې سره او سونګ توکي جوړیږي. د نړۍ په ځینو سیمو کې په ځانګړې توګه د هندوستان په لویه برخه کې غویز مذهبي بڼه لري. د نړۍ په ځینو سیمو کې اچۍ غوا ګانې هم د کورن...

د امریکا د زېبوین تورین غوییزو دوه رګه د غوښې لپاره اخیستل شوی نسل دی. نسل یې په متحده ایالتونو کې له ۱۸۸۵ را په دېخوا د هندوستان، انګلستان او برازیل له واردو شوو غوییزو اخیستل شوی. په نسل اخیستنه کې یې ګیر، ګوزېرا، نیلور، اېندو برازیل، کرېشنا ویلي او اونګول غوییز کارېدلي. د لمر له وړانګو، تودوخې، لوندوالي او پرازیتو سره مقاومت لرونکي دي. د نړۍ زیاتو هېوادونو ته یې نسل صادر شوی، په استرالیا کې پرېمانه پیدا کېدونکی نسل دی. له نسل نه یې دوه رګه نسلونه لکه برانګوس او براهموسین هم اخیستل شوي. مخینه د اسیا زېبوین کوبی لرونکي غوییز له ۱۸۴۹ کال څخه په متحده ایالتونو کې موجود وو. وروسته د هند یو غویی له انګلستان څخه د متحده ایالتونو د کارولینا سوېل ته صادر شو. همداسې په ۱۸۸۵ کې دوه خړ سخندران په مستقیمه توګه له هند څخه د متحده ایالتونو تکزاس ته انتقال شول. په تکزاس کې له سیمه ایزو تورین غو...

د شیدو لپاره د سکاټلند نسل دی. نسل یې د سکاټلنډ په اېرشېر کې اخیستل شوی. سور او سپین رنګ کې وي، سوروالی یې له روښانه نارنجي تر تېز نسواري رنګ پورې امکان لري. د منځنۍ کچې غوییز دي. وزن یې تر ۵۴۰ کیلوګرامه پورې رسیږي. له لنګېدو تر وچېدو پورې موده کې تر ۹۱۰۰ کیلو ګرامه پورې شیدې کوي. که چېرې د انسانانو لخوا بې ښکرو نشي نو ښکرونه یې تر ۳۰ سانتي متره پورې وده کوي. په هر ډول فارم کې له ژوند سره په اسانۍ بلدتیا پیدا کوي. په ۲۰۰۸ کال کې یوازې په انګلستان کې تر ۶۳۳۵۶ اېرشېر غوییز موجود وو. په متحده ایالتونو کې د یاد نسل غوییز هر کال تر ۲۵۰۰ پورې راجستر کیږي....

ځینې خلک ورته یوازې انګس نوم اخلي. د غوښې لپاره د سکاټلنډ د غوییزو نسل دی. په شمال لویدیځ سکاټلنډ کې د ابیرډین، بانف، کېن کارډېن او انګس سیمو له غوییزو نسل اخیستل شوی. په ۲۰۱۸ کال کې د انګلستان د غوښې د مارکیټ ۱۷% غوښه چمتو کوونکی نسل ګڼل شوی. په طبیعي توګه بې ښکرو دی، د بدن رنګ یې سور یا تور وي خو د ځینو ګېډه سپین رنګ هم لرلای شي. نسل یې د نړۍ ګڼ شمېر هیوادونو ته صادر شوی. په استرالیا، سوېلې امریکا، متحده ایالتونو نیوزلنډ او کاناډا کې هم زیات ساتل کېدونکي غوییز دي. په امریکا کې بیا په دوه جلا نسلونو سره وېشل شوي یو یې د امریکا انګس او بل یې سور انګس نسل دی. په ځینو هیوادونو کې یې نسل اخیستل شوی کوم چې د سکاټلنډ له انګس څخه قد کې لوړ دي. جنتیکي بې نظمي څلور ډوله جنتیکي بې نظمي لرلای شي لمړی (arthrogryposis multiplex) ده کومه چې د خسکیانو په مفصلونو کې د خوځښت په وړتیا اغیز کوي ؛ دو...

تریتون په پلوروډېلیني فرعي کورنۍ کې دوه ژواکې لټکه ده. په کوچنیوالي کې په ځمکه ژوند کوي او دې پړاو ته یې اېفټ نوم اخلي. د سالامانډریډای کورنۍ د نورو دوه ژواکو لټکو په څېر تریتون هم نیمه په اوبو کې ژوند کوونکی دی. ټولې دوه ژواکه لټکې تریتون نه ګڼل کیږي. په اروپا، شمالي امریکا، شمالي افریقا او اسیا کې یې تر ۱۰۰ زیات ډولونه پېژندل شوي او مطالعه شوي. بدن یې درې پړاونو کې بدلون مومي : لمړی پړاو یې اوبو کې لاروا پړاو دی، په وچه کې اېفټ پړاو دی، بلوغ یا بشپړ ودې ته رسېدلی تریتون دی. بشپړ ودې ته رسېدلی تریتون کربوړي ته ورته والی لري. هر کال له وچې بېرته اوبو ته د مثل د تولید لپاره تګ کوي. که چېرې یې د مثل د تولید موده نه وي نو داسې سیمه کې ژوند کول خوښوي کوم چې لوندوالی لري او ګیا پوښلی وي. نسلونه یې ککړتیا، د ژوند لپاره د چاپېریال ویجاړېدو له ګواښ سره مخ کړي دي. د ډېرو ډولونو غړي یې ډېر کم پاتي ...